Tarihteki En Ölümcül Salgın Hastalıklar

Kredi: Kampüste Ne Var

Yaklaşık 1 yıldır hayatımıza salgın kelimesi tüm anlamlarıyla dahil oldu. Tüm dünya Koronavirüs ile savaş halinde. Fakat bu insanlığın salgın hastalıklarla ne ilk sınavı ne de son. Tarih boyunca en çok ölüme sebep olmuş 10 salgın hastalığın nerede ve nasıl ortaya çıktığını, ne kadar ölüme sebep olduğunu sizler için derledim.

1) Antoninus Vebası (Galen Vebası)

Galen vebası, bilinen adıyla Antoninus vebası, bilinen ilk büyük salgın hastalıklardan biridir. İsmini Roma İmparatorluğu'nda yaşayan Yunan doktor Antoninus'tan almıştır. Salgın MS 165-180 yılları arasında Roma İmparatorluğu'nda yaşanmıştır. Salgın Roma'ya Yakın Doğu seferinden dönmüş olan Romalı askerler tarafından taşınmıştır. Roma kaynaklarına göre Galen vebası Roma'da günde yaklaşık 2 bin kişinin ölümüne sebep olmuş ve Roma nüfusunun %30' unu yok etmiştir. Yıllar sonra yapılan araştırmalarda bilim insanları bunun çiçek hastalığı ya da kızamık olabileceğinden şüphelenmişlerdir ancak gerçek sebebi hala belirsizliğini korumaktadır. Salgının öldürme oranı %25 olup salgın dönemi boyunca yaklaşık 5 milyon insanın öldüğü tahmin ediliyor. 

​​​​​​

---

2) Jüstinyen Vebası

İsmini 541 yılında Konstantinapol'de İmparator Jüstinyen tahtta otururken Avrupa'da başlamasından alan bu salgın daha sonrasında sırasıyla Mısır, Filistin, Suriye ve Anadolu'ya ulaşmıştır. Salgını fare tüyleri arasında gizlenen 1 milimetreden küçük "Xenopsylla" adlı uçucu bir böcek taşıyordu. İmparator Jüstinyen salgının Konstantinapol'e ulaşmaması için tüm giriş çıkışları kapatsa da Antoninus vebasında olduğu gibi askeri birliklerin kendilerileri ile getirdikleri eşyalarla hastalık Konstantinapol'e sızmayı başardı. Xenopsylla'nın ısırması sonucunda insana geçen veba, kurbanı birkaç gün içinde öldürüyordu. Sadece Roma'da günde binin üzerinde can alıyordu. Kaynaklara göre salgın o kadar çok can almıştı ki mezar yerleri dolunca cesetleri denize atmak zorunda kalmışlardı. Salgın son bulduğu döneme kadar zamanın en kalabalık nüfusuna sahip olan kentlerinden biri olan Konstantinapol, nüfusunun yaklaşık %40'ını kaybetti. Salgın Roma'nın zayıflamasına ve saldırılara açık hale gelmesine sebep oldu. Bu durum da Avrupa'da dengeleri tamamıyla değiştirdi.

​​​​​​

---

3) Kara Veba

Kara veba ya da kara ölüm, insanlık tarihinde kaydedilen en ölümcül salgındır. 1346'da Çin ve Orta Asya'da başlamış, 1347'de Kırım'da bir Ceneviz ticaret merkezini kuşatan Moğolların hastalık taşıyan cesetleri mancınıkla kentin içine atması sonucunda da Avrupa'ya ulaşmıştır. Bu savaş stratejisi Avrupa nüfusunun %30 ila %60 ının yok olmasına sebep oldu. Salgının Avrupa'da tam anlamıyla bitmesi 19.yüzyılı bulmuştur. Salgının yaklaşık olarak 75 ila 200 milyon arasında insanın ölümüne neden olduğu düşünülüyor.

---

4) Su Çiçeği

15. yüzyılda Avrupalıların Amerika'yı keşfetmesiyle birlikte Amerika yerlileri ile temasa geçtiler. Avrupalıların bünyelerinde taşıdıkları ve büyük oranda doğal bağışıklık geliştirdikleri suçiçeğini Amerika yerlilerine bulaştırdılar. Suçiçeği Avrupalılar bağışıklık sağlamadan önce  Avrupa'nın üçte birini yok etmişti. Ancak bu oran Amerika kıtasında sağlık olanaklarının yoksunluğu nedeniyle %90'a ulaştı. Çoğu otorite bunun bir soykırım olduğunu ve hastalığın planlı bir şekilde Amerika yerlilerine bulaştırıldığını kabul etmektedir. 19. yüzyıla kadar toplamda her iki Amerikan yerlisinden birinin Avrupa'dan gelen hastalıklar nedeniyle öldüğü düşünülmektedir. 

---

5) Cocoliztli Salgınları

16.yüzyılda "Yeni İspanya" adı verilen, bugünkü adıyla Meksika'da görülen birkaç farklı hastalığın aynı dönemde ortaya çıkmasıyla yaşanmış salgın felaketi " Cocoliztli" salgınları olarak anılmıştır. Bugün yapılan araştırmalar ile balıklarda bulunan bir bakteri olan "Salmonella" bakterisinden kaynaklandığı düşünülüyor. Salgın 1520-1576 yılları arasında 15 milyona yakın insanın ölümüne sebep olmuştur. 

---

6) Kolera Salgını

İnsanlık tarihi boyunca 7 büyük kolera salgını yaşadı.Bunların en büyüğü ve en ölümcül olanı 1852-1860 yılları arasında ortaya çıkan salgındır. Salgının ortaya çıkmasındaki ana sebep içme sularındaki kirlilikti. Ancak bu durum 3. kolera salgınına kadar anlaşılamadı. Kanalizasyon suları gibi kirli ve bakteriyel suların temiz su kaynaklarına dökülmesinden dolayı 1852'de 3. kolera salgını ortaya çıktı. Bugün bile dünyanın en kirli nehirlerinden olan Hindistan'ın kutsal nehri Ganj'da 2011 de yapılan bir araştırmaya göre 100 milimetresinde 1,1 milyar dışkı bakterisi barındırıyor. Bu temiz sayılabilecek bir suda olabilecek bakteri sayısının yaklaşık 500 bin katı. Nehirde yıkanmanın kutsal kabul edilmesi 19. yüzyılda koleranın Hindistan'da hızla yayılmasına akabinde de Afganistan ve Rusya'ya ulaşmasına sebep oldu. Hastalık daha sonra da Avrupa, Afrika ve Amerika'ya ulaştı. Kayıtlara göre sadece Rusya 'da 1 milyondan fazla insanın ölümüne sebep oldu. Tüm dünyada ise milyonlarca insanın ölümüne sebep olduğu düşünülüyor.

---

7) Tifüs Salgını 

Özellikle 1914-1918 yılları arasında yaşanan I. Dünya Savaşı' nın getirdiği antihijyenik ortamla beraber kolayca yayılmış, bitler tarafından taşınan bakterinin yarattığı bir hastalıktır. Avrupa ve Asya' da 25 milyon kişi bu hastalığa yakalandı. Batı ülkeleri hastalığı daha erken anlayıp bitlere karşı önlem alsa da Doğu ülkeleri uzun bir süre önlem almadılar. Bu sebeple dünyanın bu kısmında daha fazla kayıp yaşandı. Hastalığın öldürme oranı %40  tı. Sadece Sovyet Rusya'da 3 milyon kişinin ölümüne sebep olmuştur. 

---

8) İspanyol Gribi 

I. Dünya Savaşı'ndan sonraki dönemde ortaya çıkmış H1N1 virüsünün yol açtığı gribal salgındır. Salgın İspanya' da başlamamasına rağmen "İspanyol Gribi" olarak anılmıştır. Bunun sebebi ise I. Dünya Savaşı'na katılamayan İspanya dışındaki tüm ülkelerde salgın konusunda basın yasağı olması ve salgından bahseden tek ülkenin İspanya olmasıdır. Virüsün en önemli özelliği çocuk veya yaşlı bünyelere değil, sağlıklı bünyelere saldırmasıydı. İspanyol gribi dünya genelinde 50-100 milyon sağlıklı insanın ölümüne sebep oldu. 

---

9) Asya Gribi 

Çin'de başlayıp önce Uzakdoğu'ya daha sonra da Avustralya, Amerika ve Avrupa'ya yayılmıştır. Ortalama 4 yılda bir salgın olarak ortaya çıkmaktadır. Asya gribi, ABD' de yaklaşık 40 milyon insana bulaşmış, 8 bin kişinin de ölümüne neden olmuştur. Tüm dünyada ise 4 milyon insanın ölümüne sebep olmuştur. 

---

10) HIV (AIDS) 

1950 li yıllarda maymunlardan insanlara geçmiş bir virüstür. İlk saptanabilen vakaya 1959'da Kongo'da rastlanmıştır  Hastalık hakkındaki teşhis ancak 1980'lerde konulabildi. HIV, son 30 yılda 36 milyon insanın ölümüne sebep oldu. Ne yazık ki virüsün günümüzde kesin bir tedavisi bulunmamakta. Ancak ömür boyu ilaç tedavisiyle kontrol altında tutulabilmektedir.