En Tatlı Felaket

1919'da Amerika Birleşik Devletleri'nin Massachusetts eyaletinin başkenti Boston'da şeker pekmezi tankının patlaması sonucu bir felaket meydana gelmiştir.

15 Ocak 1919'da Amerika Birleşik Devletleri'nin Massachusetts eyaletinin başkenti Boston'da garip bir felaket yaşandı.

15 Ocak 1919 günü Boston, Massachusetts'te, polis memuru Frank Mcmanus öğle saatlerinde görevi başındayken alışılmadık bir gürültüyle irkildi. Çabucak semt istasyonunu aradı ve şu anonsu geçti: "Hemen tüm kurtarma araç ve personelini buraya sevk edin! Commercial Sokağı'ndan bir pekmez dalgası iniyor!.."

 Pekmez, sadece lezzetli bir bileşen olmasının yanı sıra rom ya da endüstriyel alkole dönüştürülebilmektedir. Bu bilgiye sahip olan Purity Distilling Company, 1915 yılında içki üretim operasyonları sağlamak için Boston Kuzey End'de büyük bir tank inşa etmişti. Bu adeta dev bir tanktı; çapı otuz metre, yüksekliği ise on beş metreyi buluyordu. Dökme demirden yapılmıştı ve 2,5 milyon (7,5 milyon litreden fazla) galon pekmez tutabilme kapasitesine sahipti.

Bu özellikleri göz önünde bulundurunca felaketin ne derece büyük olduğunu tahmin etmek hiç de zor değil.

Öğleden sonra hayat normal seyrinde ilerlerken şiddetli ve korkutucu bir çatlama sesi duyuldu. Dev pekmez tankı parçalanmıştı. Devasa tankın içindeki litrelerce şeker pekmezi Boston sokaklarına doğru akmaya başlamıştı. İnanılmaz derecede zarar vericiydi. Yarılan tankın içinde sokağa akan pekmez dalgasının yüksekliği beş metreden fazlaydı ve akan pekmez saatte 55 kilometreden daha hızlı bir şekilde sokaklarda ilerliyordu. Maalesef bu kaçılabilecek bir felaket değildi. Öyle ki binaları bile temelinden söküp parçalıyordu. Önüne gelen her şey ve herkes içine batıyordu. Yaşanan bu felaket sonucunda 21 kişi yaşamını kaybetti, 150 kişi ise yaralandı. Ölenlerin bazıları pekmezin içinde boğulurken, bazıları ise Massachusetts Körfezi'ne doğru sürüklendi. Hayatını kaybedenlerin yarısı ilk gün, diğer yarısı ise çeşitli hastalık ve enfeksiyonlara dayanamadığından dolayı sonraki gün hayatını kaybetmiştir.

Bir treni dahi rayından çıkarmış olan pekmez selinin normal bir sele göre daha tehlikeli olduğunu anlamak hiç de zor değil. Uzmanların görüşüne göre sudan bin kat daha yapışkan olan bu maddeye maruz kalan insanların kurtulma şansları neredeyse hiç yoktu. Yüzme bilen insanların bile bu selden kaçmaları imkansızdı. Sonuç olarak bu felaket yüzünden birçok kişi can verdi. 

Sel bir süre sonra durdu. Ardından temizlik ve kurtarma çalışmalarına başlandı. Ama bu hiç kolay olmadı. Yaralılar ekipler tarafından çıkarıldı ancak onları taşıyacak at arabaları bile pekmeze saplanıp kalmışlardı. Maalesef onları oldukları yerden çıkarmak mümkün olmayınca atlar vurulmak zorunda kalındı. Yangın musluklarından gelen tazyikli su dahi pekmezi temizlemeyince, şehre körfezden taşınan deniz suyu püskürtüldü. Şehrin sokaklarını, işyerlerini, otomobillerini ve evlerini şeker pekmezinden tamamen arındırmak altı aydan fazla sürse de pekmezin etkileri şehirden uzun süre gitmedi. Sokaklar ve caddeler bu süre boyunca hep kahverengi kaldı. Aradan geçen 30 yıla rağmen hala sokaklardan ve kaldırım taşlarının arasından şeker pekmezi çıktığına dair haberlerle karşılaşıldı. Felaketten sonraki her sıcak yaz gününde halk, sokakların hala şeker pekmezi koktuğunu söylemekteydi.

Peki bu felakete ne sebep olmuştu?

Bu soruya iki farklı yanıt bulundu. Bunların ilki, tankın 13 Temmuz'da tam kapasiteyle (aşırı) doldurulmasıydı. Fermantasyon sırasındaki karbondioksit artığı, tankın içindeki basıncın artmasını sağlamış ve bu da patlamaya neden olmuştu.

İkinci neden ise hava şartlarındaki ani değişiklikle ilgiliydi. Bir önceki gün hava 2°C'iken patlama günü hava sıcaklığı mevsim normallerinin üstüne çıkarak 40°C'ye yaklaşmıştı. Birçok kişi bu ani hava değişimi sonucunda şeker pekmezinin genleşmesiyle tankın aşırı basınca maruz kaldığını düşünüyordu. Tankın sahibi The United States İndustrial Alcohol Co'nun savunması ise bambaşkaydı. Tankın patlamasının bir sabotaj olduğunu iddia ediyor ve kesinlikle hiçbir sorumluluk kabul etmiyorlardı. Mahkemeleri uzun yıllar meşgul eden dava sonunda, şirketin bu iddiasını destekleyecek hiçbir kanıt bulunmadığından, 1925 yılında kazanın sadece yapısal dayanıksızlıktan kaynaklandığına karar verildi. Yani şirket suçlu bulundu ve içki fabrikası yaklaşık 1 milyon dolar para cezası ödemeye mahkum edildi.