Büyüleyici Ahengiyle Kutup Işıkları

Kredi: Nilay AKÇA

Büyüleyici görüntüsü ile ziyaretçilerini büyüleyen, görmek için bir o kadar da zahmet çekilen kutup ışıkları nasıl oluşur hiç düşündünüz mü? Neden internette karşılaştığımız resimlerde hep belirli renk tonlarını görürüz? Gelin hep birlikte kutup ışıklarına' bir göz atalım.

Kutup ışıkları, çoğumuzun bildiği diğer ismiyle aurora‘dır. Yeryüzünün manyetik alanı ile güneşten gelen yüklü parçacıkların etkileşimi olarak ortaya çıkan kutup ışıkları ismini kutup bölgelerinde görülmesinden dolayı almıştır. Bu doğal ışımalar akşamları daha net gözlenir ve atmosferin katmanı olan iyonosferde meydana gelir. Her iki kutupta da görülen kutup ışıkları Güney Kutbunda Aurora Australis, Kuzey Kutbunda ise Aurora Borealis olarak bilinmektedir. Aurora adı 1592-1655 yıllarında yaşamış olan matematikçi ve felsefeci Pierre Gassendi tarafından verilmiştir. Gassendi, eski yunan tanrısı Eos(şafak tanrıçası)' un Roma'daki adına dayanarak Aurora olarak anılmasını sağlamıştır.

Peki kutup ışıklarını neden farklı renklerde görmekteyiz ?

Parçacıkların çarpışmaları sonucu yaydıkları enerji ve meydana çıkardıkları renkler, atomların kimyasal bileşimlerine bağlı olarak değişmektedir. Her bir atomun türü, kendisine özgü bir renk deseni üretiyor. . Yani, kutup ışıklarının renkleri çarpılan atomun türü ve çarpmanın etkisiyle kazandığı enerjiye göre belirleniyor.

Örneğin oksijen, yüksekliğe bağlı olarak yeşil ya da kırmızı renk alırken nitrojen atomu ile çarpışma gerçekleşirse kırmızı, azot molekülleri ile çarpışma gerçekleşirse mavi ve iyonlaşmamış azot atomları ile çarpışma gerçekleşirse mor ya da eflatun renkte ışık yayılır.

Kutup ışıkları yalnızca Dünya'da mı görülür?

Son yıllarda yapılan araştırmalara göre gökbilimciler Jüpiter, Satürn ve İo'da da aurora görüntüsü yakaladı. Bir gezegenin veya ayın kutup ışığına sahip olması için tek şart, enerji dolu parçacıklar tarafından bombalanan bir atmosfer bulundurmasıdır. 

Kutup ışıklarını yerinde görmek isterseniz 23 Eylül ve 21 Mart ekinoksları arasında kalan dönemde ziyaret edip bu eşsiz güzelliği yakından görme fırsatı yakalayabilirsiniz. Bu kadar uzun yola ve zahmete değer mi?” derseniz cevabım “Kesinlikle değer!” olacak. Tabii ki akşamları daha net gözüktüğü için gece, açık ve karanlık bir gökyüzü olmalıdır.

Bu hafta sizlere insanları büyüleyen kutup ışıklarından bahsettim. Umarım bir gün dileyen herkes canlı gözle görebilir. Bir sonraki yazılarımda görüşmek üzere. Unutmayalım ki tabiatı güneş aydınlatır, insanı da bilgi.