Hapisten Kaçarken Ölüme Yakalanan Adam: Sabahattin Ali

Leylim Ley'i, Kürk Mantolu Madonna'sı ve daha nice eserleriyle gönlümüzde taht kurmuş, betimlemeleriyle bizi metinlerinin içine çekmiş, bize başka dünyaların kapısını açan, adını her yerde duyduğumuz, şiirleriyle, fikirleriyle tanıdığımız ve hafızalarımızda yer edinen Sabahattin Ali'yi yeterince tanıyor muyuz? Sabahattin Ali kimdir? Yaşamını nasıl sürdürmüştür?

Hepimizin bir ÅŸekilde aÅŸina olduÄŸu isimdir Sabahattin Ali. EÄŸitimli, eÄŸitimsiz herkesin aÄŸzında dolanan türkülerde, bazen bir televizyon dizisinin repliklerinde karşımıza çıkar. Peki, kimdir Sabahattin Ali? Onu yeterince tanıyor muyuz?

Babası Selahattin Bey, annesi Hüsniye Hanım’la zabit olarak çalıştığı EÄŸridere’de tanışır ve evlenirler. Bu evliliklerinden üç çocukları olur: Sabahattin, Fikret ve Süheyla. Günümüzde Bulgaristan’a baÄŸlı EÄŸridere’de 25 Åžubat 1907’de hayata gözlerini açar Türk ÅŸair, yazar, öÄŸretmen ve tercüman Sabahattin Ali. I. Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Savaşı’na çaÄŸrılan Selahattin Bey, ailesini de yanına alıp Çanakkale’ye gider, oradan da Ä°zmir’e göçerler. Bu süre zarfında kesintili bir öÄŸrencilik süreci yaÅŸayan Ali, baÅŸarılı bir öÄŸrenci olarak anılmıştır. ArkadaÅŸlarıyla oynamak yerine; kitap okumayı ve resim yapmayı seçtiÄŸi için, içe kapanık olarak nitelendirilmiÅŸtir.

Balıkesir Muallim Mektebi’ne (ÖÄŸretmen Okulu) baÅŸladığında, ÅŸiir ve düzyazı yazmaya baÅŸlar. Gazete ve dergilere yazılarını gönderir. Türk Edebiyatı’na yön veren yazarlarımızdan biri olan Ali’nin hikayesi de böylece baÅŸlar. Kendini geliÅŸtirmeye adayan Sabahattin’in yaptıkları eylemler okul müdürünün dikkatini çeker ve onu ailesinin yanına göndermekle tehdit eder. Sabahattin Ali ise buna karşılık bir intihar giriÅŸiminde bulunur. Ardından öÄŸrencilik hayatına Ä°stanbul’da devam eder. Hayatının dönüm noktalarından biri olan Ali Canip Yöntem’le tanışması da burada olur. Yöntem’in desteÄŸini alan Ali, o dönemin ünlü dergileri olan Akbaba ve ÇaÄŸlayan’a ÅŸiir ve hikayelerini gönderir.

ÖÄŸretmenlik dönemi baÅŸlar, Yozgat’a gider. Bu sırada yalnızlık çeker, arkadaşı Nahit Hanım’la mektuplaşır. Zamanla platonik bir aÅŸk yaÅŸayan Ali, bu aÅŸkın karşılığını bulamaz. Yozgat’tan gitmek isterken tanıdıkları sayesinde Almanya kapıları açılır. Ä°ki yıl kalmadan anavatana döner Ali. Hayatının iniÅŸlerini ve çıkışlarını sıklaÅŸtıran soruÅŸturmaları da bu dönemde baÅŸlar. Tutuklanır, özgür kalır, davalara girip çıkar. Bu süreçte memurluk da elinden kayıp gider. En sevilen ÅŸiirlerinden bazılarını da hapiste yazmıştır Sabahattin Ali.

Sabahattin Ali’nin yaÅŸamı her yönden iniÅŸli çıkışlıdır. Gönül iliÅŸkilerinde aradığını bulamaz, ta ki 1935 yılına kadar. EÅŸi Aliye Hanım’la Kadıköy Evlendirme Dairesi’nde nikahları kıyılır, daha sonra Ankara’ya giderler. Bu evliliÄŸin bir de meyvesi vardır: Filiz Ali. Sık sık yalnız bırakır eÅŸini ve çocuÄŸunu çünkü mecburdur. Ä°stanbul’a gittiÄŸi bir vakit (1946) Aziz Nesin’le beraber MarkopaÅŸa Dergisi’ni çıkarır. Mizah dergisi olarak tanımlansa da siyasi yönü ağır basar ve çoÄŸu sorumluluk Sabahattin Bey’in üstüne kalır. Hayatı dava, hapis, özgürlük üçgeni arasında geçmiÅŸ olan Ali’nin yaÅŸamına biraz dahası eklenmiÅŸtir.

Pasaport verilme yasağı olan Sabahattin Ali, kaçak olarak Edirne sınırından Bulgaristan’a daha sonra da Avrupa’ya geçmek ister ama kör talihin peÅŸinde olduÄŸunu sonuna kadar anlayamaz. Ali Ertekin tarafından 2 Nisan 1948’de başına defalarca sopayla vurularak öldürülür, bedenini ise bir çoban bulur. Türk Edebiyatı’nın yıldız isimlerinden birinin yaÅŸamı böyle vahÅŸice son bulur. Geriye ailesi ve arkadaÅŸları dışında, hala artmaya devam eden sevenleri kalır.

 

ESERLERÄ°:

Roman: Kürk Mantolu Madonna, Kuyucaklı Yusuf, Ä°çimizdeki Åžeytan,

Åžiir: DaÄŸlar ve Rüzgar, KurbaÄŸaların Serenadı, Bütün Åžiirleri

Oyun: Esirler

Öykü: Yeni Dünya, Sırça KöÅŸk, DeÄŸirmen, KaÄŸnı, Ses