Ezhel'in Şarkısında Bahsettiği Salieri Kompleksi Nedir?

Kıskançlığın sadece bir duygu olmadığını, ilerleyen kıskançlık düzeyinin bir kompleks olduğunu biliyor muydunuz? Bu duyguyu yaşayan kişi başta olmak üzere çevresindekilerin de hayatını karartan Salieri Kompleksi'ni anlamak için ufak bir yolculuğa başlıyoruz.

Ezhel’in Allah ’ından Bul şarkısında geçirdiği “Hepinizde Salieri Kompleksi” sözü, Salieri Kompleksi’nin ne olduğunun sorulmasına sebep oldu.  Salieri Kompleksi, ismini ünlü besteci Antonio Salieri’den alan bir hastalıktır. Bu hastalık tehlikelidir ve kişinin ruhunu günden güne sömürür.

Salieri Kompleksi Nedir?

  En basit tabiriyle “kıskançlık” olarak nitelendirebileceğimiz Salieri Kompleksi; bu kıskançlığın bilim, sanat ve akademik alanda tesir ettiği şeklidir. İş yaşamında, akademik yarışlarda görülen bu kıskançlık kimi zaman çok tehlikeli boyutlara ulaşabilir. Bu terimin hayatımıza girmesi ise 1979 yılında Peter Shaffer’in yazdığı “ Amadeus” romanı ile başlar ve aynı isimli filmin 1984 yılında ses getirmesiyle yaygınlaştı. Yönetmen koltuğunda Milos Forman’ın oturduğu Amadeus filminin, yönetmenin de söylediği üzere “tarihsel gerçeklik” iddiası yoktur ve buna karşılık hem konusu hem de kazandığı Oscar Ödülü dahil olmak üzere pek çok ödül sayesinde adından sıkça söz ettirmiştir.

  F. Murray Abraham’ın hayat verdiği Antonio Salieri, filmde genç Mozart’ın müzikal zekasını kıskanarak onun hayatını güçleştirmek için elinden geleni yapar. Hatta zehirlenerek ölmesine sebep olan Salieri, bu komplekse ismini veren bir nevi “kıskanç bir deha” idi. Filmde anlatılanların hepsinin birebir gerçek yaşamdan alındığını söylemek doğru olmasa da kıskançlık iddialarının pek çoğunun gerçeği yansıttığı söylenebilir.

 

  Salieri Kompleksi’ni daha iyi anlamak için Salieri’nin hayatını irdelemek ve çıkarımlar yapmak gerekebilir. Antonio Salieri; Schubert ve Franz List’e hocalık yapan, Beethoven’a vokal tekniği dersleri veren bir müzisyendir. Fakat Mozart seviyesinde bir dehaya sahip değildir. Ortalama düzeyde dehası ve yeteneği vardır. Nitekim bunun etkileri eserlerine de yansımıştır. Günümüzde Mozart hala dinlenirken Salieri’nin eserlerini dinleyen insan sayısı oldukça azdır.

  Salieri kendi durumunu şu cümlelerle özetlemiştir:

 Tanrım madem bana Mozart’daki gibi bir yetenek vermedin onu anlamamı sağlayacak zekayı da vermeseydin.

  Bu cümleye bakıldığı zaman da görüyoruz ki Salieri kendi durumunun farkındadır. Aslında kendisi de saray bestecisi olacak kadar yetenekli bir müzisyen olmasına karşın Mozart’ın yanında esamesi dahi okunmamaktadır. Mozart’a verilen dehanın kendisine bahşedilmemesi üzerine Tanrı ile bir hesaplaşmaya giren Salieri bu durumdan hiç hoşnut değildir. Kaliteli bir yapıt çıkartmak için kendisinin gece gündüz demeden uğraşması gerekirken Mozart’ın çok daha kısa sürede harika eserler ortaya çıkartması, Salieri’nin kıskançlığını perçinlemiştir.

  “Tanrım neden böylesine şımarık ve kibirli bir çocuğa böylesine tanrısal bir yetenek bahşettin!”

Salieri’yi bitiren işte bu kıskançlığı olmuştur. Hayatının son 20 yılında hiçbir eser yazamayan Salieri, intihar etmeye kalkmış ve neticesinde bir kliniğe kapatılmıştır. Klinikte rahip ile yaptığı konuşmalarda; Mozart’ın gençliğinden ve kendi gençliğinden bahsederek karşılaştırmalar yapıyor, Mozart gibi bir müzisyen olma hayallerinden bahsediyordu. İşte Salieri Kompleksi denilen hastalık, Antonio Salieri’nin başta Mozart olmak üzere nice müzisyene duyduğu yıkıcı bir kıskançlıktan doğar.

Salieri Kompleksi Hangi Alanlarda Görülebilir?

  Genellikle sanat, bilim, akademik alanlarda görülebilen bu kompleksi günlük hayatta da görmek mümkündür. Bilim alanından bir örnek vermek gerekirse; dönemin Kraliyet gökbilimcisi John Flamsteed, Isaac Newton’u bilimsel anlamda yok etmek için elinden geleni yapmıştır. Nitekim, Newton’un imdadına yetişen Edmond Halley olmasa neredeyse Newton gibi bir dehayı saf dışı bırakacaktı. Edmond Halley, küskün ve çökmüş olan Newton’u bularak en ünlü eseri olan “The Mathematical Principles of Natural Philosophy” ‘i yazmasına aracı olmuş ve eserin basımında finansal kaynak olmuştur.

Salieri Kompleksi’ne Sahip Olan Kişilerde Hangi Özellikler Görülebilir?

  Salieri Kompleksi’ne sahip olan her birey, kıskandığı kişiyi tamamen yok etme içgüdüsüne sahip olmayabilir. Daha sinsi yaklaşarak bireylere zarar verebilen kompleksliler bir bakıma daha tehlikelidir. Bu komplekse sahip olanlarda görülebilecek bazı özellikler ise şunlardır:

• Kişinin destekçisi gibi görünürler fakat dedikodusunu yaparak kuyusunu kazmak için uğraşırlar.
• Kişilerin zayıf yönlerini övebilir, başarılı işlerini yerebilirler.
• Yetenekli bir sanatçının en kötü eserinin göz önüne çıkmasını sağlayabilirler.
• Yetenekli kişilere kötü bir fikir vererek çıkmaz sokakta debelenmesine neden olabilirler. Örneğin; sesi operaya yatkın bir kişiyi pop müzik yapmaya zorlamak.
• Kişinin başarması için fırsat verir fakat imkanları kısıtlı tutar. Örneğin; bir müzisyenin kayıt alabilmesi için yolunu açar fakat en kalitesiz ekipmanlar ve yeteneksiz bir ekiple çalışmasına neden olur.
• Kişiye gereğinden fazla destek olarak, başka bir deyişle “ gaz vererek ” özgüven kaybı yaşamasına yol açabilir.

Bu özelliklerden de anlaşılacağı üzere Salieri Kompleksi’nin tek yöntemi sadece saf düşmanlık değildir. Dost görünümlü düşmanlar da bu kompleksin taşıyıcıları olabilir.