Dünyanın En Eski Tapınağı: Göbeklitepe

Kredi: Koç Üniversitesi/Tarihin Akışını Değiştiren Keşif: Göbeklitepe

Göbeklitepe, tarihi MÖ 10.000 yılına kadar uzanan sırlarla dolu bir yapı. Peki onu bu kadar önemli yapan ne? Neden bu kadar geç keşfedildi? Yerleşim yeri mi yoksa bir ibadethane mi? Taşların sırrı ne? İngiltere’deki Stonehenge ile bağlantısı ne? Şimdi gelin tüm bu soru işaretlerini irdeleyelim.

Göbeklitepe, Türkiye’deki Şanlıurfa şehrinde ve merkeze yaklaşık 22 km uzaklıkta bulunuyor. Bölge aslında ilk olarak 1963 yılında keşfedilmesine karşın antik bir yerleşim alanı, bir ibadethane olduğunun saptanabilmesi 1994 yılını buluyor. İlk bulunduğunda burasının eski bir yerleşim alanı olduğu anlaşılamamış. Fakat 1994 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsü'nden Klaus Schmidt, ekip arkadaşları ve Şanlıurfa Müzesi işbirliği ile kazılar yapıyor. Göbeklitepe uzun yıllar sonra ve ekibin hummalı çalışmaları sonucunda asıl kimliğini kazanmış oluyor.

Bu keşif insanlık açısından çok önemliydi. Göbeklitepe'nin keşfi ile İngiltere’deki Wiltshire şehrinde bulunan Stonehenge, insanlık tarihindeki en eski tapınak olma ünvanını yitirdi. Stonehenge’in MÖ 3000 yıllarında yapıldığı sanılıyor. Bu da Göbeklitepe’nin yapılmasıyla arasında yaklaşık 7000 yıllık ciddi bir fark var demek oluyor. Demek ki atalarımız bir yaratıcıya tapınmak için sandığımızdan çok daha önce bir mabed inşaa etmişler.

Yeni bir yapı keşfedildikten sonra arkeologlar için önemli olan işlerden biri de bu yapının ne olduğunun anlamlandırılmasıdır. Göbeklitepe ortaya çıkarıldıktan sonra araştırmacılar herhangi bir ev ya da günlük işlerin ve aletlerin izlerine rastlamamışlardır. Göbeklitepe'de yalnızca muazzam denilebilecek kadar süslü ve motifli sütünlar vardı. Bu sütunlar yaklaşık 5 metre uzunluğunda ve 7 ton ağırlığındadır. Araştırmacılar incelemeleri sonucunda bu yapının ancak mabet olabileceği kanısına vardılar. Demek ki atalarımız tapınmak ve şükretmek için bu görkemli yapıyı inşaa etmişlerdi.

Göbeklitepe’nin MÖ 10000 yılları civarına yapıldığını söylemiştik. Bu da tarih göz önünde bulundurulduğunda yapıyı inşa edenlerin bizim avcı toplayıcı atalarımız olduğunu kanıtlar nitelikte. Bu da tarım devriminden önce yaşayan insanların da becerikli ve zengin kültürlü olduğuna örnek teşkil ediyor. Göbeklitepe'yi incelediğinizde atalarımıza hayranlık duymadan edemiyorsunuz.

Göbeklitepe hakkında önemli bir detay daha var. Mabete yaklaşık 30km mesafedeki Karacadağ Tepeleri’nde evcilleştirilmiş bir bitki türünün, küçük kızıl buğdayın da izlerine rastlanmıştır. Kim bilir, belki Göbeklitepe’yi inşa eden atalarımız küçük kızıl buğdayı evcilleştirdikleri için ya da bunun gibi hayatta kalmalarına ve bir sonraki adım olan tarım devrimine geçilmesine yardım eden bir keşfi kutlamak adına mabedi inşa etmişlerdir.