Bir Film Analizi: Yola Devam

Bu hafta Panah Panahi'nin yönetmenliğini yaptığı Yola Devam filmini analiz etmeye çalıştım. İran sinemasında önemli bir ödül alarak başarısını kanıtlamış olan film bize direniş kavramını üstü kapalı bir şekilde aktarıyor. Keyifli okumalar!

Haftalık film analizimize öncelikle filmin künyesi ile başlayalım. Filmin orijinal adı Jadde Khaki'dir. Yönetmenliğini ve senaristliğini Panah Panahi'nin yapmış olduğu film, 2021 yılında dram alanında çekilmiş en başarılı filmler arasında yerini almıştır. 65. Londra Film Festivali En İyi Film Ödülü'nü alarak aslında yönetmen bu başarısını kanıtlamıştır. 

İran sinemasının en önemli isimlerinden biri olan Cafer Panahi'nin oğlu olan Panah Panahi'nin bu ilk filmidir. Film, İranlı bir ailenin yolda geçen hikâyesini konu alıyor. Anne, baba, iki çocuk ve bir tane köpekten oluşan bu çekirdek ailede anne, ruh hali kimi zaman neşeli kimi zaman sinirli ya da duygusal olan kişidir. Küçük çocuk yaşı gereği abisine göre çok daha hareketli ve zekidir. Abi ise yine aynı şekilde yaşı ve yaşadığı olaylar gereği melankolik bir ruh haline sahiptir. Baba ise hırçın, tedirgin, sinirli ve ayağı kırık bir şekilde filmdeki yerini alıyor. İsimleri ve nereye gittikleri açıkça söylenmeyen bu ailenin gizemli yolculuğu başlarda endişeli bir gerilim ile seyirciye aktarılır. Bu gerilimin sebebi filmin ilk dakikalarında yolda olan ailenin takip edildiği düşüncesine kapılmasıyla ortaya çıkar. Fakat takip eden kişinin, aracın yağ sızdırmasından endişe duyan bir sürücü olduğu ortaya çıkınca rahatlarlar. Ancak bu rahatlığın altında bir bakışta anlaşılmayacak olan bir tedirginlik, huzursuzluk vardır. Yönetmen ilerleyen zamanlarda da bu huzursuzluğun sebebini hemen seyirciye aktarmaz ve izleyiciye yorum yapma hakkı verir.

 

Filmin büyük bir bölümü arabanın içinde, dar bir alanda çekilmiştir. Yönetmen Panah Panahi'nin amacı aktörlerin temiz bir nefes almasına izin vermeden önce diyaloglarla atmosferi yönetmektir. Bazen şaka yoluyla bu gerginlik azalsa da seyirci o huzursuzluğu her dakika kesintisiz hissetmektedir. İlk başlarda gezintiye çıkmış bir aile izlenimi veren bu insanların derdi ilerleyen dakikalarda ortaya çıkacaktır. Hikâyenin temeli aslında bu ailenin büyük oğlu üzerine kuruludur. İran'da yaşamak istemeyen büyük evlat yasa dışı yollarla İran'ı terk etmiştir. Aile bu duruma tepki göstermiş gibi görünse de aslında anne arafta kalmıştır. Baba ise oğlu İran'dan kaçsın ve kendini kurtarsın diye evlerini ve arabasını satmıştır.

Filmde İran'ın sosyopolitik durumundan hiçbir şekilde bahsedilmiyor ancak ailenin bu tutumu bize zaten o bölgenin yapısıyla ilgili her şeyi açıkça gösteriyor. Aileye uzaktan baktığımız zaman her biri birbirinden bağımsız gibi görünebilir ancak filmi biraz daha dikkatli incelediğimiz zaman aslında aileyi bir arada tutan kişinin küçük çocuk olduğu kolaylıkla anlaşılıyor çünkü yol boyunca muhabbet hep bu çocuk üzerinden dönüyor. Çocuk olanlardan habersiz olduğu için aile hem bu durumu örtbas etmeye çalışırcasına hareketler sergiliyor hem de kendilerini rahatlatmak için oğullarının neşesine ortak oluyorlar. 

Oldukça kapalı görünen bu film izleyiciyi ilk başlarda biraz sıkabilir. Zaten İran sinemasının en önemli özelliklerinden birisi de bu kasvetli havasıdır. Filmin yönetmeni Panah Panahi bu şekilde, babasının izinden gittiğini izleyiciye gösteriyor. İzleyiciye yorum yapma fırsatı verse de olayları açık bir şekilde izleyiciye aktarmayan yönetmen bu özelliği ile izleyiciyi oldukça zorluyor.