Adalet Heykeli: Themis

Adalet heykeli olarak da bilinen “Themis Heykeli”, kaynağını Yunan mitolojisinde yer alan adalet ve düzen tanrıçası Themis’ten alır. Gözleri bağlı, bir elinde terazi bir elinde kılıç olan Uranüs ve Gaia’nın kızı olan bu tanrıçayı gelin hep beraber inceleyelim!

Themis adalet ve düzen tanrıçası olmasınınn yanında “hukuk tanrıçası” olarak da anılmaktadır. Themis aslında evrensel ve değişmez doğa yasasının tam kendisidir. Babası Yunan Mitolojisindeki en eski tanrılardan biri olan Uranüs ve annesi ise yine en eski tanrıçalardan olan Gaia’dır. İsminin anlamı “koymak, oturtmak, yerleştirmek” anlamına gelen kökten türemiştir.

Themis’in Roma mitolojisindeki karşılığı ise Justita’dır. Mısır mitolojisinde ise adalet ve doğruluk tanrıçası ise Maat’tır. Maat ise Themis ve Justita’dan farklı olarak “Hakikat Tüyü” de taşımaktadır.

                                                                      

Themis adalet heykelinin yaratıcısı olan heykeltıraşın kim olduğu tam olarak bilinemese de bilinen bir şey vardır ki Themis heykeli, dünyanın neresine giderseniz gidin adaletin temsilcisi olacaktır. Bununla birlikte heykelin farklı coğrafyalarda modifiye edilmiş farklı versiyonları da bulunmaktadır. Bazen Themis'i saçlarının ensede topuz olarak toplanmış halde bazen de omuzlarından süzülür halde bulabiliriz. Çoğunlukla sol elinde kılıç, sağ elinde de teraziyle görsek de bazı tasvirlerde bunun tam tersi şekilde de karşımıza çıkabilmektedir. 

Themis’in sol elinde bulunan terazi esasında adaleti, adaletin dengeli bir şekilde dağılmasını temsil etmektedir. Terazi figürü aynı zamanda her iki tarafında delillerin adil bir şekilde mahkemeye sunulmasını da ifade etmektedir. Adalet yerine getirilene kadar bu karşılaştırmanın sürekli şekilde yapılmasını temsil eder. Ayrıca terazinin Themis'in elinden öylece sarkması da kanıtların başka hiçbir gerekçeyle değiştirilmeden olduğu gibi sunulup değerlendirileceğini ifade eder. Themis’in sağ elindeki kılıç ise ise adaletin gerektirdiği hükümlerin, cezaların yerine getirilmesini, şayet getirilmezse kılıçla “zor kullanarak” yerine getirileceğini ifade eder. Kılıcın her iki ucunun da keskin olması da adaletin gerektirdiği durumlarda her iki tarafa da kesebilecek olmasını ifade etmektedir. Kılıcın bir anlamı da saygıyı ifade etmesidir. Burada adaletin gerekli durumlarda cebir kullanılarak dahi yerine getirileceği anlamı yatmaktadır. Aynı zamanda kılıcın Themis'in elinde apaçık şekilde görünür olması, saklı tutulmaması da adaletin ne kadar "şeffaf" olduğunun bir göstergesi kabul edilebilir. Dolayısıyla elindeki kılıcıyla Themis, sadece hükmü verip kenara çekilmekle kalmaz, adaletin işlerliğini de kendisi yerine getirir.  Bazı yorumculara göre aslında bu kocaman kılıç bir anlamda da özel dikkat ve özen gerektiren işlemleri yapmaya pek müsait değildir. Yani tanrıça kılıcı vurup ikiye bölüp yarar. Yar-gı kelimesinin de dolayısıyla bu kökten geldiğini söyleyenler vardır. Aslında Themis'in ilk tasvirlerinde gözleri kapalı olması da 16. yüzyıla gelindiğinde sanatçılar onu gözünde bir gözbağı ile tasvir etmeye başladılar. Themis’in gözlerinin kapalı olması ise tarafsızlığını ve adaleti deyim yerindeyse “kör olarak” temsil edeceğinin sembolüdür. Yani adaleti sağlarken, davacı ve davalıya dayalı olarak etkilenmesini önlemiş olur. Bu da önyargısız bir şekilde değerlendirme yapılabilmesini sağlar. Yani Themis paradan, ünden, mevkiden uzak olarak tamamen önyargısız ve tarafsız bir şekilde değerlendirme yapabilmektedir.

Bazı tasvirlerde ise Themis, elinde bir kitapla görülür. Bu kitap, yasaları ve yasalara uygun yaşamayı temsil eder. Themis’in genelde beyaz bir elbiseyle görülmesi ve bakire olması da onun saflığını ve bağımsızlığını temsil etmektedir. Heykele dikkatli bakılırsa fark edilebilecek bir diğer detay ise Themis’in bir ayağının altında bulunan yılan figürüdür. Bunun anlamı ise toplumdaki kötülükleri ayaklarının altına almasıdır.

Adaletin tarafsızlığını, değişmezliğini ve önyargı olmadan hukukun adil ve eşit yönetimini temsil etmektedir. Bu anlamda adaletin her durumda sağlanabilmesi ise aklın tarafsızlığı ile mümkün olabilmektedir.

Hukuk bürolarında, adalet saraylarında ve daha pek çok yerde karşımıza çıkan Themis heykeliyle bir sonraki karşılaşmamız umarım bu yazıyla bizim için daha anlamlı bir hale ulaşır. :)