Egon Schiele

Kredi: Ficklr

Egon Schiele, yaşadığı dönemde yaşam tarzıyla ve resimlerinde işlediği konular nedeniyle eleştirildi. Fakat her şeye rağmen kısacık hayatında resimden bir an bile vazgeçmedi. Eşinden üç gün sonra İspanyol gribi nedeniyle öldü. Bugün bu yazımda günümüzde hâlâ tartışılan ressam Egon Schiele'den bahsediyor olacağım.

1890 yılında Avusturya’da doğan Egon Schiele İspanyol gribi nedeniyle 28 yaşında ölmesine rağmen gerek sanatıyla gerek de yaşam tarzıyla Batı sanatı tarihinin en çok konuşulan ve tartışılan sanatçılarından biri oldu. Ve bu kısa yaşamına binlerce çalışma sığdırdı. Çalışmalarından önce onu biraz tanıyalım.

Avusturya’nın güneyindeki Tulln’da doğan Schiele, iki ablası ve kız kardeşiyle ailenin tek erkek çocuğuydu. Annesi varlıklı bir aileden geliyordu, babası ise bir istasyon şefiydi. Schiele’nin yaşamındaki ilk dönüm noktası, henüz 15 yaşındayken babasını frengi nedeniyle kaybetmesiydi. Babasıyla güçlü bağları olan Schiele’nin, bu kaybın ardından duygusal anlamda kendini toparlayamadığı biliniyor. Ve yaşamı boyunca devam edecek olan, eserlerine de yansıyan bir arayışı olacaktı: insanın yaşam ve ölüm arasındaki yerini anlamak.

Ailesinin iyi bir eğitim almasını istediği Schiele, okula karşı ilgisizdi ve gün boyu resimle uğraşıyordu. Bunu fark eden ailesi ona özel resim dersleri aldırdı. Sonra Viyana’ya giderek akademi sınavlarına girdi. Akademik ekolün temsilcilerinden Christian Griepenkerl’den ders alan ve akademinin en genç öğrencisi olan Schiele, üç yıl boyunca burada eğitimine devam etti. Ancak bir süre sonra Griepenkerl’in sanat anlayışı, disiplini ve aşırı muhafazakar tutumundan sıkıldı. Kendisi Gustav Klimt’in sanat anlayışına, özgün tekniğine ve eserlerine büyük bir hayranlık duyuyor, onunla tanışmak istiyordu.

17 yaşında Klimt’le tanışma fırsatı yakaladı ve ona çalışmalarını gösterdi. Klimt Schiele’nin figürlerin betimlenişindeki cinsel çağrışımlarından, perspektiften uzak kompozisyonlarından etkilendi ve ömürleri boyunca sürecek dostlukları başladı. Klimt ile tanıştıktan sonra Schiele’nin tekniği ve resim anlayışı gelişmeye başladı.

20 yaşında kendi üslubunu ve özgün anlayışını geliştirmeye başladı. Henri Toulose-Lautrec Vincent Van Gogh ve Edvard Munch’tan etkilendi. Belçikalı heykeltıraş George Minne’in heykellerindeki melankolik görünümlü ince ve uzun figürlere ilgi duymaya başladı ve bu ilginin eserlerindeki etkisi ömür boyu devam etti. Deforme olmuş bedenler, tuhaf duruşlu pozlar, dışavurumcu çizgiler eserlerinde kendini gösterdi.

Egon Schiele aynı zamanda bir şairdi ve yazdığı şiirler Birinci Dünya Savaşı zamanında Die Aktion dergisinde yayımlanmıştı. Bu şiirler, kelimeleri kullanma tarzıyla dikkat çekiyordu. Şiirlerin bir ressam tarafından yazılmış olduğu her satırda hissediliyordu. Renklerin, kadınların, çizgilerin ve yalnızlık duygusunun dile geldiği bu şiirler Schiele'nin resimleriyle neredeyse bir bütünlük oluşturuyor.

1911 yılında Schiele hakkında yazılan ilk biyografi yayımlandı. Aynı yıl Schiele ünlü bir galeride ilk büyük sergisini gerçekleştirdi. Bu sıralar da fakir bir ailenin kızı olan Wally Neuzil ile tanıştı. Wally Klimt'in modeliydi ve onun tavsiyesiyle Schiele'ye modellik yapmaya başladı. Kısa sürede Wally Schiele'nin hem modeli hem sevgilisi oldu. Böylece 1915'e kadar sürecek olan tutkulu bir ilişki yaşamaya başladılar. Evlenmeden birlikte yaşadıkları için ahlaksızlıkla suçlanan çift küçük bir kasabaya taşındı. Fakat bu küçük kasabada daha büyük bir tepkiyle karşılaştılar. Atölyesine sık sık gelen küçük çocukların resimlerini yapıyordu. Aile baskısından kaçıp atölyesine gelen bir genç kızı kaçırdığı iddiasıyla mahkemeye çıktı. 1912 yılında tutuklandı ve 24 gün hapiste kaldı.

Onu hep destekleyen Wally bu zamanında da yanındaydı. Ona resim malzemeleri götürüyordu çünkü Schiele resim yapmaktan bir an olsun vazgeçmemişti. Kızın kaçırılmadığı ortaya çıkınca Schiele serbest bırakıldı. Ama çizdiği resimler saldırgan bulununca mahkeme tarafından yakıldı. Çift birkaç ay sonra ''günahkar hayat tarzları'' gerekçesiyle kasabadan kovuldu.

1914 yılında Paris'te bir kişisel sergi gerçekleştirdi. Bu sergi onun açısından önemli bir gelişmeydi çünkü çok ses getirmişti. Bu sırada Viyana'da bir atölye kurdu. Komşusu olan Harms ailesinin iki kızıyla arkadaş olmuştu: Edith ve Adele. Schiele Edith'le yakınlaşmaya başlamıştı ancak Wally'yle ilişkisi de devam ediyordu. Cemiyet hayatı için Edith Wally'den daha uygun bir eş olurdu.  Bu yüzden Edith ile evlenmeyi düşünüyordu. Bir dostuna yazdığı mektupta bunu şöyle ifade ediyordu: ''(...) faydalı olması bakımından evlenmeyi planlıyorum ama muhtemelen Wally'yle değil." 

Egon Schiele 1915 yılında Edith'le evlendi. Fakat o yılın ve geri kalan her yaz tatilini Wally ile geçirmek istedi. Wally Schiele'nin bu teklifini reddetti ve bir daha onunla görüşmedi. Schiele bu ayrılıktan oldukça etkilenmişti. Evlendikten 4 gün sonra askere çağrılınca istemese de orduya katıldı. Masa başı işler yapıyordu ve ona tahsis edilen odada resim yapmaya devam ediyordu.

Ertesi yıl 49. Sezesyon Sergisi'ne katılarak büyük başarı elde etti. Resimlerinin değeri arttı ve daha lüks bir atölyeye taşındı. Aynı yıl baba olacağını da öğrenmişti. Bu yılın sağladığı güzellikleri tam anlamıyla yaşayamadı. Şubat ayında Gustav Klimt'in ölümü onu derinden etkiledi.

Ekim ayında ise eşiyle beraber İspanyol gribine yakalandı. Eşini ve doğmamış çocuğunu yitirdi. Onlardan üç gün sonra da kendisi yaşama veda etti. Bilinene göre bu 3 gün boyunca eşinin resimlerini çizdi.

İdeal güzellik anlayışından aykırı resimleriyle Schiele, yoz bir sanatçı olarak görülüyor ve eleştiriliyordu. Dolayısıyla bazı resimleri Nazi işgali sırasında yok edilen birçok eserle birlikte yakılmıştı. Sürekli deformasyonlu ve çıplak bedenleri çizen Schiele, duygularını ve ruh halini dışavurumcu bir tarzla betimliyordu. Bu yüzden her dönemde konuşuldu, eleştirildi. Psikolojisinin iyi olmadığı da söylendi. Hastalık derecesinde narsisizme sahip olduğu söylenenler arasında. Hatta kendi portresini bu kadar çok çizmesi ve bir modeli çizdiği resimde kendisinin ayna yansımasını da çizmesi narsisizmine bağlanıyor. Bazı mektuplarında da kendisinin muhteşem olduğundan sıkça söz ediyor. Annesine yazmış olduğu bir mektupta ise şöyle söylüyor: ''Beni doğurmuş olman, senin için büyük bir övünç kaynağı olmalı.'' 

Schiele'nin hayatını konu alan güzel bir film izlemek isterseniz 2016 yapımlı Egon Schiele: Tod und Mädchen filmini izleyebilirsiniz.

Sanatla ve sağlıkla kalın, bir başka yazımda görüşmek dileğiyle!