Ütopya ve Distopya Ne Demektir?

Bugünlerde özellikle sinemada çok karşılaştığımız iki kavram: ütopya ve distopya. Peki ütopya ve distopyanın ne demek olduğunu biliyor musunuz? Gelin bu yazımda birlikte inceleyelim!

Ütopyacılık, insanlık tarihi kadar eskidir, denebilir. Kavram olarak bilinirliği Moore’nin eserine dayansa da fikir olarak ütopya olgusu her zaman var olmuştur. İnsanlar her daim daha güzel şartlarda, farklı bir yerde yaşamanın hayalini kurmuştur. Kimi zaman bunun gelecekte olduğu umut edilmiştir, kimi zaman geçmişte aranmıştır ve oraya dönülmek istenmiştir. Kimileri için gizli saklı, ıssız adalarda olduğu düşünülmüştür, kimileri için bu hayalin karşılığı cennet olmuştur. Ütopya kelime anlamı olarak; aslında var olmayan, tasarlanmış olan ideal toplum şekli anlamı taşımaktadır. Sosyal yapı, ekonomi, yaşam standartları hakkında istenilendir. Var olan yaşamın yanlışlıklarını eleştiren ve ideal hayat tarzını anlatan hayali toplumsal projelere de ütopya denmektedir.

Ütopyanın Özellikleri

Ütopyada mülkiyet kavramı yoktur. Felsefede ütopya fikri düşünürlere göre değişmektedir. Platon ''seçkin olan ve olmayanlar'' şeklinde bir ayrıma giderken; Moore ''herkesin eşit olduğu'' sosyalist bir düşünceyi benimsemiştir. 19. yüzyılda dinamik ögesi ile çeşitli akımlar gelişmiştir. Ve zamanla Moore'un ütopyası bala bulanmış bir kurmaca olarak nitelenmiştir. Ütopya bugünü değil geleceği tasarlamaktadır. Ütopya çeşitlerin en büyük örnekleri ekonomik ütopyalar, feminist ütopyalar, toplumsal ütopyalar, bilimsel ve teknolojik ütopyalar, ekolojik ütopyalardır. Ekonomik ütopyalar parasal durum temellidir ve 19. yüzyıldaki sıkıntılı ekonomik şartlar için bir çözüm olması amacıyla oluşturulmuştur. Feminist ütopyalar, kadın egemenliğini ve ihtiyaçlarını öne çıkarır.

Ütopik Eserler

Ütopya üzerine yazılan çeşitli eserler vardır. Bunlardan bazıları şu şekildedir: Compenella-Güneş Ülkesi, Andrea-Christianapolis ve Bacon-Yeni Atlantis ki bilimsel modern ütopyanın ilk örneğidir.

Distopyanın Özellikleri

Distopya ise anti ütopya olarak anılmaktadır. Ütopik toplumun anti-tezini tanımlar. İlk defa John Stuart Mill tarafından ortaya atılmıştır. Nail Bezen'e göre ütopya; yeryüzü cenneti öneren tasarımlar iken, distopya hayallerinde olan gizli cenneti inşa etmeye çalışanların yarattığı cehennemdir. Ütopya mükemmellik temellidir. Fakat bunu yaparken bir baskı oluşabilir. Böylece ütopya tasarlanırken distopya üretilmiş olabilir. Aslında uzun zamandan beri felsefeciler ve uyarlama sinemacılar bu kavramları kullanırken 2 temel öge üzerinde durmuşlardır. Bunlar: bürokrasi ve teknolojidir. Bilim ve teknolojinin aşırı gelişmesini konu alan romanlar ve kurgular, özgürlük karşıtı gelişen yapıtlar, genetik gelişmeler ve daha pek çok konu bunu anlatmaktadır.

Distopik Eserler

İlk dönem distopik romanları şu şekildedir: Biz, Cesur Yeni Dünya, 1984. Bu distopyaların amacı, insanları bu türden tehlikelerden korunmak ve önceden uyarmaktır. Bu yazımda sizlere ütopya ve distopya kavramlarını anlatmaya çalıştım. Umarım başarılı olmuşumdur.