Samanyolu Film Mimarisi

Yeşilçam filmleri kültürümüzün en önemli unsurlarından. Çekildiği dönemin, çevrenin birçok izini görebiliyoruz her filmde. Filmlerin konularında kendimizden bir parça bulurken mimari detaylar bizlere ne kadar yardım ediyor? Yapının kullanım şekli, mobilyalar bizlere neler anlatıyor? "Sev Kardeşim" filminden sonra yine Yeşilçam klasiklerinden "Samanyolu" filmini inceliyoruz. Hepsi yazının devamında!

Yeşilçam filmleri yaşımız kaç olursa olsun, kaç kez izlemiş olursak olalım bizi etkileyen, gülümseten, içimize dokunan filmler olarak akılda kalır. Bunun sebebi belki oyuncuları, belki çekim teknikleri belki de her bir detayın harmanlanarak oluşturduğu sıcak atmosfer olabilir. Çocukluğumuzdan beri ailemizden duyduğumuz, televizyonda izlediğimiz veya bir şekilde rast geldiğimiz bu filmlerde yalnızca olayı izlemiyoruz elbette. Filmde kullanılan dekorlar, mimari yapılar, şehir dokusu gibi detayların her biri filmin aktarımını ve hikayesini güçlendiren elemanlar olarak karşımıza çıkıyorlar. İç mekanda alışık olduğumuz o sıcak aile hissini yansıtan ev figürü elbette mimari olarak düşünülmüş ve üzerinde uğraşılmış bir detay. Peki bu iç mekanlarda ne gibi anlatımlar gizli?

Bu yazımda ele aldığım film 1967 yapımı Samanyolu filmi. Orhan Aksoy’un yönettiği, başrollerinde Hülya Koçyiğit ve Ediz Hun’un oynadığı bu film belki de şuan Yeşilçam denince akla gelebilecek klasik bir hikâyeden yola çıksa, anlatım tarzı ve mimari detaylarıyla bizlere çok şey anlatıyor. Zülal ve Nejat karakterinin aşkının anlatıldığı bu hikaye, 60’lı yılların İstanbul’unda geçiyor. Köklü bir geçmişi bu soylu olan ailenin yaşadığı ev de Fenerbahçe’deki Kuleli Yalı, Yeşilçam filmlerinde çokça kullanılan bir mekandır. Diğer mekanlar ise, Zülal’in evlenerek taşındığı konak ve Zülal’in eşinin sevgilisinin yaşadığı apartman dairesi.

Yalının yaşam alanında karşımıza çıkan en belirgin öğe iç mekandaki kolonlar ve kolon başları. Merdivendeki detaylar, küpeşte, kapı kasasındaki süslemeler gibi detaylar döneminin bezemeci tarzına uygun olarak tasarlandığı görülüyor. Duvar yüzeylerinden mobilyalara, perdelerden merdiven basamaklarındaki halılara kadar monokrom etki görüyoruz. Renklerin uyumunun yanında mekanın arka kısmında kalan lacivert renkli piyano da dikkat çekiyor. Piyanonun o dönemlerde çalınmak için değil Batılı bir etki katmak için kullanılmasıyla üzerindeki el işi detayı da iki farklı kültürün mekanda uygulanmaya çalışıldığını gösteriyor.

Duvarlarda kullanılan altın varaklı çerçeveler de yine mekanın modern görünmesini engelleyen detaylardan biri. Nejat’ın odasında görülen çok sayıda ahşap mobilya, evin kalanına bakıldığında daha sade ve klasik kalıyor. Karakterlerin değişiminin onların odalarına yansıması detay olarak görülse de fark edilebilir bir hal de alıyor. Örneğin, Zülal’ın mutsuz evliliğinin yansıtıldığı sahnelerde, ev loş ve basık bir şekilde yansıtılıyor. Diğer mekanın canlı renkleri ve ışığının yanında hemen anlaşılan bu fark, karakter psikolojisini yansıtmaktadır. Zülal’in evi de yine yalı kadar olmasa da piyano gibi sosyal statüsünü kanıtlayan mobilyalar içeriyor. Son olarak görünen apartman Alanların net olarak birbirinden ayrılışı, seçilen renkler ve mobilyalarla diğer iki mekandan farklılaştığını görüyoruz.

Yapı kütleleri, iç mekandaki yerleşim, kullanılan renkler ve mobilyalarla birbirinden ayrılan bu üç mekanın da 60’lar Türkiye’sinde görebileceğimiz evler olması filme inandırıcılık katan bir unsur.

Lüks ve modernliğin Batılılaşmak sayıldığı, Batı kültürü ve geleneksel kültürün bir arada okunabildiği mekanları incelerken, aslında karakter ve mekan arasındaki psikolojik bağlantıyı da görüyoruz. Mimari birçok alanın tamamlayıcı olmuş, oluyor ve olmaya da devam edecek.