Antik Mısırdan Hindistan'a, İspanya'dan Evlerimize Satrancın Yolculuğu

Queen's Gambit dizisi ile popülerleşen satrancın tarihi

   Daha yeni hayatımıza giren ve çok beğendiğimiz Walter Tavis’in 1923 tarihli aynı adlı romanından uyarlanan Netflix’in taptaze dizisi Queen’s Gambit sayesinde hiç şüphesiz ki hepimizin içinde bir satranç merakı oluştu. Scott Frank’ın yönetmen koltuğunda olduğu, Anya Taylor-Joy’un başrol olduğu bu başarılı yapım sayesinde bir çok insan satranç öğrenip oynamak istedi. Peki oldukça stratejik ve eğlenceli bir oyun olan satrancın tarihi nereye dayanıyor?

   Aslına bakarsak bu güzel oyunun tarihi hakkında değişik iddialar mevcut. Bazı kaynaklar günümüzden 4000 yıl önce antik Mısır uygarlığında çeşitli hiyeroglif ve kabartmalar bulunmuş fakat ilk yazılı belgesine Hindistan’da rastlandığı ve adının çaturanga olduğu biliniyor. MS 600 yıllarında Hindistan’da ortaya çıktığı düşünülen çaturanga; Çin’e kaçan budist rahipler yoluyla 8. Yüzyılda çin satrancı, onu takiben Japon versiyonu şogi ortaya çıkmıştır. Batıya dönecek olursak 625 yıllarında Pers uygarlığına (İran) ulaştığı düşünülmektedir. Persler bu oyuna çatrang demiş. 650 yıllarında ise Araplar satrancı öğrenmiş ve şatranc ismini vermişlerdir. Emeviler 700 yılında İspanya’yı işgal ettiklerinde (Endülüsler) Avrupa satrancı öğrenmiş oldu. İspanya üzerinden diğer Avrupa ülkelerine daha sonra Amerika kıtasına yayılan satranç artık tüm dünya tarafından bilinen bir oyun olmuştu.

   Çok ilginçtir ki fil ve vezir taşları daha sonradan eklenmiştir. 1400 yıllara kadar daha yavaş olan satranç uzun hareket menzili olan fil ve vezir ile daha hızlanmış ve eğlenceli olmuştur. Şah her zaman 1 kare hareket kabiliyetine sahipti fakat filin ve vezirin oyuna girmesiyle biraz yardıma ihtiyacı olduğu anlaşılmış, oyuna rok hareketi eklenmiştir. Başlarda iki hamle olarak yapılan bu hareket ancak 17. Yüzyıl sonlarında günümüzde bildiğimiz haline gelmiştir.

   Tarihi çok eskilere dayanan bu kadim oyun bir nevi savaş alanı olduğu için savaş stratejisi planlamak gibi değişik amaçlar için de kullanıldığı düşünülmektedir. Son olarak biraz çenemizin yorulması için dünyanın en pahalı satranç takımından bahsedelim. 2005 yılında İngiltere’de Boodles firması tarafından tasarlanan tasarımda 748 elmas, 73 zümrüt ve 146 safir parçanın kullanılmış. Bu eserin fiyatı ise tam tamına 9.8 milyon dolar. :D Hepinize sağlıklı günler dilerim.