1 Milyon TL Değerindeki Sorunun Hikayesi

Bundan sekiz yıl önce ''Kim Milyoner Olmak İster'' programında ilk kez bir milyon lira değerindeki sorunun açıldığına tanıklık etmiştik. Ben de bu yazımda bu soruya konu olan kaynakta anlatılan hikayenin tamamını sizlerle paylaşacağım. Hadi başlayalım!

  Bundan 8 yıl önce “Kim Milyoner Olmak İster” isimli yarışma programının 1 Haziran 2013 Cumartesi yayınlanan bölümünde programın tarihinde ilk kez bir yarışmacı, Şeyma Özin, bir milyon liralık soruyu görmüştü. Soru şu idi:

 Herodot’un yazdığı, Mısır firavunun dilin kökeni deneyinde, doğunca çobana verilerek kapatılan, o dahil kimseyle konuşturulmayan çocuğun söylediği ilk kelime nedir?

A: Ver                                                                        B: Anne

C: Ekmek                                                                   D: Su

Şeyma Özin risk alarak cevabı A şıkkı "ver" olarak belirledi fakat sorunun doğru yanıtı C şıkkı "ekmek" çıkmıştı. “Kim Milyoner Olmak İster” programında çıkan bir milyon lira değerindeki sorunun hikayesini Herodot’un “Tarih” isimli eserinden okuyalım:

“Mısırlılar, Psammetikos’un kral olduğu zamanlardan önce, kendilerini dünyanın en eski halkı sayıyorlardı fakat Psammetikos tahta geçince ilk insanların kimler olduğunu öğrenme çabası içine girdi. Sonra Mısırlılar, Frigyalıların kendilerinden daha eski olduğu kanısına vardılar ve kendilerini ikinci sıraya koydular. Psammetikos, ilk insanların kimler olduğu konusunda elle tutulur bir bilgiye ulaşamayınca şu yönteme başvurdu: Aynı ırktan gelen insanlara ait yeni doğmuş iki çocuğu bir çobana verdi, bu çocuklar bir ağılda büyüyeceklerdi. Çocukların yanında kimse tek kelime söz söylemeyecekti, bunlar kimsenin girmediği ayrı bir odada tutulacaklardı, çoban belli saatlerde yanlarına gidip süt verecek sonra da ne ihtiyaçları varsa görecekti. Psammatikos’un bunu yapmasındaki amaç, çocukların dış etkilerden uzak bir ortamda büyüdüklerinde ağızlarından çıkacak ilk sözü duymak istemesiydi.

Nitekim bu isteğine kavuştu. İki yıllık bir sürenin ardından, çoban bir gün kapıyı açıp çocukların bulunduğu odaya girdiğinde, önünde dizleri üstünde duran bu iki çocuk, ellerini ona uzatarak ona ‘Bekos!’ diye bağırdılar. Başlarda çoban bu konuşmayı duymazlıktan geldi, fakat çocuklar aynı kelimeyi tekrar tekrar söylüyorlardı. Bunun üzerine çoban, efendisine haber verdi ve kendisine buyrulduğu üzere onları Psammetikos’un da bu sözleri kendi kulaklarıyla işitebilmesi için onun huzuruna çıkardı. Psammetikos da bu sözü işitince '‘bekos’' kelimesinin hangi ulusun diline ait olduğunu ve ne anlama geldiğini düşündü. Yaptığı araştırmalar sonucunda, Frigyalıların ekmeğe ''bekos'' dediklerini öğrendi.

Bu deneyin neticesi olarak Mısırlılar, Frigyalıları kendilerinden daha eski bir ulus sayarlar. Bu hikayeyi, Memfis’te Hephaistos rahipleriyle görüştüğümde onlardan dinlemiştim. Helenler ise bu konuda yakışıksız laflar ederler: sözde Psammetikos; çocukları, dilini kestirdiği kadınlara emanet etmiş gibi şeyler anlatırlar.

Herodot’un Tarih isimli eserinden de okuduğumuz gibi “bekos” sözcüğü Frigyalıların dilinde ekmek anlamına gelmektedir. Mısırlılar ise buradan Frigya dilinin daha kadim ve Frigya halkının ise daha eski bir halk olduğunu çıkarmıştır. Tabi bu durumu böyle kabul etmeyenler de var. Örneğin, 19.yy’da yaşamış ve “Sami Dillerinin Genel Tarihi ve Mukayeseli Sistemi”, “Syros’un Aristotelesçi Felsefesi Üzerine”, “Din Tarihi Araştırmaları”, “Dilin Kökeni Üzerine”, “İsa’nın Hayatı”, “İbn Rüşd ve Takipçileri”, “Bilimin Geleceği” gibi çok sayıda eser vermiş olan felsefeci, tarihçi, filolog, ilahiyatçı, çevirmen Ernest Renan; Psammetikos’un yaptığı bu deneyde ulaştığı sonucu güvenilir bulmamaktadır. Ona göre “bekos” Frigya dilinde “ekmek” anlamına gelebileceği gibi, çobanın koyunlarının “melemesini” duyan çocukların basit bir koyun taklidi yapması da olabilirdi.