Kitap İncelemesi: Dostoyevski’nin Cinleri

Rus edebiyatının klasiklerinden biri olan, Dostoyevski'nin Cinler adlı eserinin içeriğini ve yazılma nedenlerini bu yazımda öğrenebilirsiniz.

Orhan Pamuk’un ön sözde belirttiği gibi ‘’Cinler, insanoğlunun yazabildiği en sarsıcı yedi-sekiz romandan biri, hiç şüphesiz, gelmiş geçmiş en büyük siyasal romandır. ‘’ Dostoyevski, 19. Yüzyılda Rusya’nın içinde bulunduğu şiddet ve kaos olaylarını ve daha sonraki yıllarda gerçekleşecek olan devrimi sezip, unutulmayacak bir başyapıt haline getirmiştir. İlk siyasi romanlardan birisi olan Cinler, 20.yüzyılın siyasi çığırtkanlıkları daha sonra Türkiye’mizde gerçekleşecek olan siyasi darbeleri de gözler önüne serdiği için kolay anlaşılacak bir romandır.

Dostoyevski bu kitabı, 1869 yılında yaşanmış gerçek bir olaydan esinlenerek yazmıştır. Olay, dönemin Rusya’sının Çar’ını devirmek ve devleti ele geçirmek isteyen bir siyasi örgütün, 5’li denilen örgüt içindeki küçük grubun ve bu gruptan ayrılmak isteyen bir üniversite öğrencisinin öldürülmesidir. Dostoyevski, dönemin aydınlarını, nihilistlerini, tanrıtanımazlarını, anarşistlerini ve sosyalistlerini çok başarılı bir şekilde aktarmıştır. Aslında tüm bu düşünceleri eleştirerek aktarmıştır. Yani bu görüşteki insanların gerçek hayatta zorluklarla karşılaşınca, baştaki kadar ciddi olmamalarını eleştirmiştir.

Dostoyevski kitabı yazarken, o dönem moda bir görüş olan Nihilistlere (Hiççilere) karşı öfke duyuyor, onların Rus geleneklerine düşmanlıklarına, Batıcılıklarına ve dinsizliklerine karşı alaycı bir siyasi roman yazıyordu. O sıralar yazarken tıkanmış ve Moskova’da bir siyasi örgütten ayrılmak istediği için öldürülen bir gencin haberini duyduğu gibi etkilenerek yazısına geçirmiş.

Yazar, toplumdaki güvensizliği ve parçalanmışlığı çok başarılı bir şekilde aktarmıştır. Okurken bütün karakterleri yeterince tanıyorsunuz ve hiçbirini birbirine karıştırmıyorsunuz (benim gibi küçük bir kâğıda karakterleri tanımlayan notlar yazarsanız hiç karıştırmazsınız). Dostoyevski’nin başarılı romancılığı sayesinde betimlenen evleri ve sokakları sanki oradaymışçasına zihninizde canlandırabiliyorsunuz. Bütün karakterleri eşit bir şekilde tanıtan yazar sayesinde her bir karakteri eşit mesafeden tanıyoruz ve bu da çok akıcı bir okuma deneyimi sunuyor.

Cinler, İncil’in Luka bölümünde geçen şu olaydan da esinlenmiştir:
‘’Orada dağda, büyük bir domuz sürüsü otluyordu. Cinler ol kişiden çıkıp domuzlara girdiler. Sonra gidip uçurumdan aşağı atladı sürü. Boğuldu. Çobanlar bu olayı görüp koştular, köylülere haber verdiler. Halk koşup geldi.
Biraz ötede, dağda içinden kötü ruhların çıktığı ol kişioğlunu giyinip kuşanmış, aklı başında İsa’nın ayakları dibinde oturur bulduklarında dehşete kapıldılar. Onları görenler görmeyenlere, içine kötü ruhlar girmiş ol kişioğlunun nasıl kurtulduğunu anlattılar.’’

Rusya’yı hasta ve cinleri içine girmiş şekilde kurgulamış ve onu kurtaracak olanı ise yüce düşünce, yüce irade olarak belirtmiştir yazar. Devrimci düşünceleri içine cin giren domuza benzetmiş ve yakında uçurumdan atlayıp öleceğini söylemiştir. 

Sonuç olarak Dostoyevski harika bir roman yazarak dönemin çarlık sistemini, sosyeteyi, entelektüelleri, nihilistleri ve tanrıtanımazları eleştirerek aynı zamanda daha sonra gerçekleşecek olan Sovyet darbesinin de bir anlamda ilk izlerini sunmuştur. Kötü ruhlar herkesin içine girebilir ve yoldan çıkarabilir. Yazar bunu anlatmak istemiş ve herkesi uyarmaya çalışmıştır. Roman kasvetli, soğuk ve korkutucu havası ile sizi kendine çekerken aynı sebeplerden ötürü itici bir havaya da sahip. Dostoyevski’nin bu romanını ilk okunacaklar listenize değil de bir gün okunacaklar listesine eklemenizi öneririm.