Ahmed Arif ve Edebiyatımızdaki Yeri

Eğitim - 17 Temmuz, 2023 - Okuma Süresi: 6 Dk.

17 Temmuz, 2023

Bu içerikte edebiyatımızın önemli isimlerinden Ahmed Arif'in şiirlerine ve edebi yaşamına değindim. Arif'in sanat hayatında toplumsal olaylara da yer vererek Cem Karaca'nın seslendirmiş olduğu Ay Karanlık, 1943 yılında Van'da yaşanan ve tarihe Muğlalı Olayı olarak geçen 33 Kurşun Katliamı gibi birçok bilindik şiir ve yaşanmış olayların edebiyatımızda nasıl yer aldığını da inceledim, devamı için buyrun yazıma.

Edebiyatımızın önemli isimlerinden ve 1950 kuşağından olarak anılan Ahmed Arif, 21 Nisan 1923 tarihinde Diyarbakır’da dünyaya gelmiştir. Üniversite eğitimine Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesinde Felsefe bölümünde başlamış fakat tamamlamamıştır. 1950’de Türk Ceza Yasası’nın 141. Maddesine aykırı davranmak suçlamasıyla tutuklanmış ve bundan birkaç yıl sonra gizli örgüt kurma iddiasıyla yeniden tutuklanmıştır. Ahmed Arif, şair olmasının yanı sıra aynı zamanda gazetecidir ve TKP ( Türkiye Komünist Partisi) içinde faaliyette bulunmuştur. 2 Haziran 1991’de Ankara’da kalp krizi sonucu vefat etmiştir.

Ahmed Arif’in edebi kişiliğinde ise şiirlerini serbest ölçüyle kaleme almıştır. Meydan, Millet, Varlık , Kaynak ve daha nice önemli dergilerde yazarak isminden söz ettirmiştir. Güneydoğu Anadolu ve Çukurova şiirlerinde önemli bir yer alırken aynı zamanda Nazım Hikmet çizgisinde toplumcu gerçekçi bir yazar olarak edebiyatımızda yer edinmiştir. Arif’in şiirlerinin çoğu da bestelenmiştir.

Şairin tek ve kariyerinde büyük yankı uyandıran kitabı ise Hasretinden Prangalar Eskittim'dir:

…

Ard arda kaç zemheri,

Kurt uyur, kuş uyur, zindan uyurdu.

Dışarda gürül-gürül akan bir dünya...

Bir ben uyumadım,

Kaç leylim bahar,

Hasretinden prangalar eskittim.

Saçlarına kan gülleri takayım,

Bir o yana

Bir bu yana...

Şairin vefatından sonra derlenen şiirlerinin basıldığı kitabın ismi ise Yurdum Benim Şahdamarım’dır:

…

Kaçgunda, kaçakta

Can havlindesin

Ve çocuk ölüleri,

Parçalanmışlar

Daha süt kokuyorlar

Ve anne ölüleri

İncecikten, gencecikten

Açık hepsinin gözleri.

Halkım benim

Askıda çığ...

Bazı şiirleri ise müzik evreninde görülmektedir :

…

Haberin var mı taş duvar?

Demir kapı, kör pencere,

Yastığım, ranzam, zincirim,

Uğrunda ölümlere gidip geldiğim

Zulamdaki mahzun resim.

Görüşmecim yeşil soğan göndermiş

Karanfil kokuyor cıgaram

Dağlarına bahar gelmiş memleketimin..

Cem Karaca’nın seslendirdiği ‘’Ay Karanlık’’ adlı eser yine Ahmed Arif’e aittir :

…

Maviye

Maviye çalar gözlerin,

Yangın mavisine

Rüzgarda asi,

Körsem,

Senden gayrısına yoksam,

Bozuksam,

Can benim, düş benim,

Ellere nesi?

Hadi gel,

Ay karanlık

Ahmed Arif’in ses getirdiği bir başka şiiri ise ‘’33 Kurşun’’ adlı eseridir. Tarihe Muğlalı Olayı (33 Kurşun Katliamı ) diye geçen olay üzerine bu şiiri kaleme almıştır.

Muğlalı Olayı, 28 Temmuz 1943 tarihinde Van’ın Özalp ilçesinde hayvan kaçakçılığı iddiası ile Orgeneral Mustafa Muğlalı’nın emriyle 33 kişinin kurşuna dizilme emrinin verildiği 32’sinin ölümüyle bir kişinin ise yaralanıp sınırı geçerek İran’a ulaşması ile sonuçlanan olaydır.

İran’da Kürtler, Mahabad Kürt Cumhuriyeti’ni kurmak niyetindeydiler. Dolayısıyla İran’daki Kürt sorunu Türkiye’yi de rahatsız etmişti. Dönemin cumhurbaşkanı İsmet İnönü İran’daki bu kargaşanın Türkiye Cumhuriyeti’ne sıçramaması için ilave tedbirler planlıyordu.

2. Dünya Savaşı yıllarında gerçekleşen bu olayda İran sınırında kaçakçılık artmıştı. Sınırın İran tarafındaki bazı Kürt aşiretlerinin Türkiye sınırına geçip birtakım faaliyetlerde bulundukları valilik tarafından biliniyordu. Bir bölümü İran topraklarında yaşayan Milan aşireti hayvan kaçakçılığı ile gündeme gelmiştir. Milan aşireti sınırı geçip halka ait yaklaşık 500 koyunu gasp etmişti. Bunun üzerine Özalp Kaymakamı Van Valiliğine "Rus askerleri Özalp yakınlarına kadar geldi. " diyerek şifreli bir telgraf çekmiştir. Sınırda yaşanan olaylar Ankara’ya farklı şekilde ‘’ Özalp’e Rus askeri girdi.’’ olarak ulaşmış ve bunun üzerine İsmet İnönü bölgeye İstiklal Mahkemelerine başkanlık etmiş, Menemen Olayını bastırmış Orgeneral Mustafa Muğlalı’yı Özalp’e göndermiştir. Bölgeye gelen Muğlalı’ya bölgedeki yetkililer tarafından İran’daki Kürt sorunun sınırı aşarak Türkiye’ye sıçradığı ve tutuklama emrinin yetersiz kalacağını bu olayın infaz ile sonuçlandırılması gerektiği söylenmiştir. Bunun üzerine Muğlalı, Sefo Deresi’nde 33 Kürt köylüsünü kurşuna dizme emrini vermiştir. 32 kişinin ölümüyle gerçekleşen bu olayda bir kişi yaralanıp İran’a sığınmıştır. Kurtulan kişi, yedi yıl sonra Menderes döneminde olayın aydınlatılması için Türkiye’ye dönmüştür. Mustafa Muğlalı idam cezasına çarptırılmıştır fakat hapiste vefat etmiştir.

Tüm bu yaşananlardan sonra Sefo Deresi yasaklı bölge ilan edilmiştir. Halen daha bölgeye girmek yasaktır.

Tarihe Muğlalı Olayı (33 Kurşun Katliamı ) diye geçen bu olay üzerine Ahmed Arif ‘’33 Kurşun ‘’ adlı şiirini kaleme almıştır:

…

Bu gözler, bir kere bile faka basmadı

Çığ bekleyen boğazların kıyametini

Karlı, yumuşacık hıyanetini

Uçurumların,

Önceden bilen gözleri...

Çaresiz

Vurulacaktı,

Buyruk kesindi,

Gayrı gözlerini kör sürüngenler