Şizofrenide Damgalama ve Ötekileştirme

Şizofreni de dahil olmak üzere birçok hastalıktan muzdarip kişiler toplumda dışlanmakta ve damgalanmaya, ötekileştirmeye maruz bırakılmaktadır. Peki böyle bir durumda neler yapabiliriz? İsterseniz bu soruyu hep birlikte cevaplandıralım.

Şizofreni algılama ve düşünme yetisinde birtakım bozulmalar sonucu oluşan ve yaşam boyu tedavi gerektiren bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Bu hastalığın tedavisi de oldukça maliyetlidir. Bu yüzden hasta ve yakınları çoğu zaman tedavi masraflarını karşılamakta güçlük çekmekte, toplumdan dışlanmakta, sosyalleşme noktasında sıkıntı yaşamaktadır. Bu sıkıntıların en büyüğü de toplumdan dışlanmış olmak ve sosyal destek sistemlerinin yetersiz oluşudur. Dışlanmadan kasıt çok yönlüdür. Sosyal ilişkilerde mesafe, iş hayatına alınmama, hasta kişi ve çevresiyle iletişim bağını koparma, damgalanma verebileceğimiz örneklerden sadece birkaçıdır.

Kişinin damgalanmasındaki en büyük etken ise toplumda hasta kişilere karşı oluşmuş ön yargı, dışlama, ötekileştirme davranışıdır. Aslında bu düşüncelerin temelinde hasta kişilerin zarar verici ve öldürücü teşebbüslerde bulunacağına dair inanç yatmaktadır. Fakat öyle ki yapılan araştırmalara göre şizofreni tanısı almış bireylerin zarar verme olasılığı çok düşüktür. Bu algı yüzünden psikolojik rahatsızlığı olan bireyler damgalanmış, dışlanmış ve her anlamda ötekileştirmeye tabi tutulmuştur. Bu tür kişilerin iş yaşantısına baktığımızda ise işe alınmadıklarını, işverenlerin de bu durumu diğer insanlara zarar vereceği düşüncesiyle açıkladıklarını görmekteyiz. Burada bahsedilen zarar verme düşüncesi ne yazık ki bilimsellikten uzak bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Kişinin suç işleme durumuna istinaden hastalığın hangi aşamasında olduğu, daha önce tedavi görüp görmediği bu durumun sadece şizofreniden mi kaynaklı olduğu yoksa yaşam öyküsünden mi geliştiği, madde kullanıma bağlı olarak mı şekillendiği gibi olgular bilinmemekte buna istinaden şizofreni tanısı almış kişilerin diğer insanlar tarafından daha çok zarar gördükleri yapılan araştırmalarla doğrulanmıştır. Kişi bu duruma bağlı olarak kendisini damgalamakta bu yüzden tedavi, iyileşeceğine ve düzeleceğine dair inanç, dışarıdan destek alma gibi durumlarda isteksiz davranmaktadır.

                             

Toplumda bu tür olumsuz tutumlara ve ön yargılara maruz kalan kişilerin öz benlik saygısı düşmekte, tedaviye yönelik olumlu bakış açısı geliştirememekte, kaygı ve stres düzeyleri artmaktadır. Bunun yanı sıra sadece toplumdan kaynaklı olarak değil birtakım söylemler, medyanın etkisi, toplumdaki kulaktan dolma bilgiler de bu şizofreni algısını büyük ölçüde etkilemektedir. Örneğin medyada haber başlıklarında şizofreni bireylerin kendisine ve çevresine zarar verdiği,   haber başlıklarının sürekli şizofreni kelimesinin vurgulanması ve bu duruma bağlı olarak şiddet içeriğinin çok fazla yansıtılması, hastaların kişisel bilgilerinin medyada çok rahat yansıtılması, bu tür haberlerin çok sık tekrarlanması medyanın olumsuz etkilerinden sadece birkaç tanesidir.

Peki etiketleme ve damgalamanın önüne nasıl geçilebilir? Toplumda bu şekilde dışlanmış ve ötekileştirilmiş kişiler için faydalanabileceği bir kurum veya kuruluş mevcut mudur? Toplum ve Ruh Sağlığı Merkezleri ruh hastalığı nedeniyle hastaların, hastanın ailesinin etiketlenmesinin ve toplumdan dışlanması konusunda kişiye yardımcı olmak diyebiliriz. Tedavi ve ilaç kullanımı, hastalığa yönelik aileyi bilinçlendirme gibi konularda TRSM’ler etkin bir biçimde görev yapmaktadır. Son olarak çözüm önerilerine ve yapılması gerekenlere bakacak olursak,

Şizofreni hastalığına ilişkin toplumun bilgi düzeyini arttırıp bilinç kazandırmak, hastaların diğer insanlara dair zarar verici öldürücü davranışlarının vurgulandığı haberlere gereken adli işlemi uygulamak,TRSM’lerin işlevini anlatmak ve kişiyi tedavi olması konusunda ikna edip onun bu konudaki motivasyonunu güçlendirmek, kişinin yararlanabileceği kurum kuruluş ve kaynakları hastaya ve ailesine açıklamak ve tedavi sürecinde ailenin de hastaya destek olmasını sağlamak yapılması gerekenler olarak değerlendirilebilir.