Kokuların Hafızamızdaki Yeri

Yaşamımızda tüm duyularımız gibi koku duyumuzu da çok sık kullanıyoruz. Bulunduğumuz ortamın kokusu, insanların kokusu veya yediğimiz yemeklerin kokusu bizim için önemli. "Bu koku bana çok tanıdık geliyor. Bu kokuyu aldığımda çocukluğuma gidiyorum." Tarzında lafları mutlaka çevrenizden duymuşsunuzdur. Hatta siz bile söylemiş olabilirsiniz. Bunun nedeninin koku hafızamız ile alakalı olduğunu biliyor muydunuz? Nedir koku hafızası? Gelin, inceleyelim.

Koku dediğimiz şey hayatımızın en temel şeylerinden biridir. Hatta herkesin kendine ait bir kokusu vardır. Hormonlar, tüketilen yiyecekler, bulunulan duygu durumu gibi faktörler kokumuzu etkilemektedir. Polis köpeklerinin kayıp insanları bulma esnasında yararlandıkları şey de kokudur. Dediğim gibi, her insanın farklı kokusu vardır.

Kokunun hafızamızda da yer ettiğini belki fark etmişsinizdir. Örneğin; bir alışveriş merkezinde parfüm almadan önce kokladığınız kokunun başka bir gün yanınızdan geçen insanda olduğunu fark etmiş olabilirsiniz. Aynı zamanda çocukken koklamış olduğunuz bir kokunun yıllar sonra tekrar karşınıza çıktığında sizi çocukluğunuza hatta o zamana götürmesini de yaşamış olabilirsiniz. Bunların hepsi koku hafızanızın gerçekleştirdiği durumlardır. En güçlü hafıza temeli olan kokuların duygularınız ile doğrudan çok güçlü bir bağlantısı da vardır.

Kokuların Hayatımıza Etkisi

Kokular insanları ruhsal anlamda etkilediği bilinmektedir. Hatta günlük hayatta karşılaşılan strese karşı kalkan özelliği taşıyan kokular bulunmaktadır. Günümüzde bu kokular evlerde ve iş yerlerinde kullanılarak kişilerde rahatlama sağlanmaktadır. Aynı zamanda ticari alanlarda da kokular kullanılmaya başlanmıştır. Mağazalarda hoş kokular kullanılarak insanlarda pozitif etki yaratmaya çalışılmaktadır. Böylelikle insanları rahatlatıp, onlara alışveriş yaptırma hedefleri bulunmaktadır. Belli başlı markalar kendilerine ait özel kokular üreterek, mağazalarında kullanmayı hedeflemektedir. Böylelikle müşterilerin akıllarında daha kalıcı olmayı sağlayacaklarını düşünmektedirler.

Koku Hafızamız Nasıl Çalışıyor?

İnsan hafızası farklı on bin kokuyu ayırt edebilme özelliğine sahiptir. Aynı zamanda bu konu üzerinde araştırma yapmış bilim adamlarına göre, koku hafızasının sınırının olmadığını, belirli bir sınıra konulmaması gerektiği söylenmektedir. Kokuları ayırt etmemizdeki en büyük etken, koku almak için 1000'den fazla reseptör yani alıcı hücreye sahip olmamızdır. Böylelikle birçok birbirinden farklı olan kokuyu ayırt edebilmekteyiz.

Kokular beynimizde farklı süreçlerden geçmektedir. Bu süreçlerden bazıları:

• Algı
• Duygu
• İlişkilendirme
• Depolama olarak sayılabilir.

Algı sürecinde, hissedilen kokunun tanınması ve daha önceki kayıtlı kokulardan ayrılması gerçekleşmektedir.

Duygu süreci son derece önemlidir. Koku hafızamızın oluşmasındaki büyük etkenlerden biridir. Bu süreçte, duygusal beyin tarafından alınan kokunun bilgiler işlenmektedir. Böylelikle işlenen kokuyu ileride tekrar aldığınızda, o zaman hissettiğiniz duyguları hissedilmektesiniz.

İlişkilendirme sürecinde yine duygular ön planda olmaktadır. Ancak duygulara bilinçli olan düşünceler de destek vermektedir. Yani, durumlar veya belirli nesneler belirli kokular ile eşleşmektedir.

Depolama alanında uzun süre sakladığınız anılar bulunmaktadır. Birçok koku ile alakalı bilgiler burada toplanmaktadır.

Kokuların Geçmiş Zamanda Kullanımı

Güzel kokular, kişilerin ruh halini direkt etkilemektedir. Bu yüzden manevi anlamda ve kişilerin ruh dünyası ile irtibatı mevcuttur. Şifahanelerde güzel koku kullanarak akıl hastalıkları dahi tedavi edilebilmekteydi. Zaten İslam dininde de güzel kokunun sünnet olduğu bilinmektedir. Aynı zamanda Osmanlı döneminde de güzel kokulara önem verilmiştir. Osmanlılar günlük yaşantılarında misk, amber veya gül kokuları kullanırlarmış.

İnsanlar sadece kendi kokularına değil, mekanların kokusuna da önem verirlerdi. Günümüzde artık kullanılmayan buhurdanlar, içinde yakılan tütsüler yardımıyla medreseleri, camiileri ve evleri kokularla süslerlerdi. İçtikleri kahveleri bile amberle kokulandırırlardı. Kokulu mürekkepler; miskli ya da çiçek sulu şerbet ve yemekler yapılırdı. Anlayacağınız kokunun geçmişimizde oldukça derin bir yeri vardı. Eskisi gibi olmasa da hâlâ olmaya devam ediyor.

Koku ve Ruh Birlikteliği: Aromaterapi

Koku duyumuz oldukça hassas bir duyudur. Sadece uyanıkken değil, aynı zamanda uyurken bile çalışır. Daha önce hiç mutfakta kızartılan ekmek kokusuna uyandığınız oldu mu? Bunun sebebi koku duyumuzun hassaslığıdır. Peki bu kadar hassas bir hissin ruhumuza da etki edebildiğini biliyor muydunuz?

Onlarca kez söylediğim gibi, kokular hafızada ciddi anlamda yer tutmaktadır. "Kokuların acaba insan bedeni üzerinde etkileri var mıdır?" diye düşünen insanlar mutlaka vardır. Kokuların insan bedeninde hatta ruhunda etkileri kesinlikle vardır. Hatta öyledir ki, hastalıkların tedavisinde bile kullanılabilmektedir.

Kokuların tedavi olarak kullanılmaya başlaması, koku ve ruhun irtibatıyla başlar. Kokular yaşanılan olaylarla birleştirilerek zihne kaydedilmektedir. Bu durum psikiyatrik tedavilerde çok büyük yardımcı olabiliyor. Birmingham Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmada, epilepsi hastalarının koku yardımıyla yapılan tedavilere olumlu sonuç verdiği gözlemlenmiştir. Hastaların daha az nöbet geçirdiği fark edilmiştir.

Kokular, zihnimizde bağlantılı oldukları zamanları hatırlatır. Hatta bazı araştırmalara göre, koku alamamaya başlayan insanların anılarının silindiği belirlenmiştir. Alzheimer hastalarında yapılan bir çalışmaya göre de, koku hissini kaybetmiş insanların alzheimer hastalığına yakalanma olasılıkları daha yüksektir. Çünkü koku duyusu diğer duyulara göre daha kuvvetli bir hafıza temelidir. Araştırmalara göre insanlar gördüklerinin %75, duyduklarının %13 ve dokunduklarının sadece %6'sını hatırlayabilmektedir. Şimdi aklınıza gelen soru: "Koklananların yüzde kaçı hafızada kalabiliyor?" Ne yazık ki bilim adamları tam yüzdelik vererek açıklayamamakta. Günümüzde hâlâ koku duyusu ile ilgili açıklanamayan pek çok soru var. Mesela bir soru daha:

"Alzheimer hastaları geçmişte aldıkları kokular aracılığıyla iyileştirilebilir mi?"

"Kokular insanları etki altına alıp hipnoz edebilir mi?"

Yukarıdaki soruların tam cevabı henüz yok. Bizim şu an tek bildiğimiz şey, kokuların bizi geçmişe götürebildiği. Bir nevi zaman makinesi gibi. Hatta zaman makinesinin çok daha ötesinde. 

Sağlıkla kalın!