Mutlu Bir Yaşam Mümkün Müdür? Stoa Felsefesi

Hiçbir şey bize ait değil ve biz bu usa sahip olmamıza rağmen karşımıza çıkan tüm kötü olayları olumluya çeviriyoruz. Hangi dönemde yaşarsak yaşayalım insanların yaşadığı olaylar farklılık gösterse de verilen tepkiler hep aynı. Olaylara mutlu olmak için uzun vadeli mutluluğu geri mi tepiyoruz? İşte tam bu noktada, 2000 yıl öncesinde yaşamış ve bu düşünceye karşı çıkmış bir felsefe: Stoa felsefesi.

Stoacılar, kötü bir olay yaşadıklarında bu olay karşısında olumlu düşünmez veya etrafındaki insanlara umut vermezler. Onlar için bu birer yanılsamadır. Çünkü onlara göre dünya kötüdür ve acıyla doludur.

Karşınıza çıkan her olayın iyi olacağını düşünürseniz, umut beslersiniz ve sonucunda hayal kırıklığına uğrarsınız. Bu noktada stoacılar, “İnsanlar olaylar karşısında umut beslemez ise hayal kırıklığına da uğramaz.” der.

Kurdukları bu düşünceyle birlikte stoa felsefesi var olmuş ve günümüze kadar etkisini yitirmemiştir. Stoa felsefesinin kurucusu olan Kıbrıslı Zenon’un asıl işi tüccarlıktır. Bir gün gemisiyle hareket ederken, gemisi batar ve canını zor kurtarır. Batan gemiyle birlikte mallarını da yitirir. Bu olay karşısında sakin kalan Zenon, Atina’ya gider ve orada Sokrates’in düşüncelerinden etkilenerek yıllarca eğitim alır. Daha sonrasında da üstü kapalı sütunların arasında eğitim vermeye başlar. Stoa ismi de felsefesi de bu şekilde başlar.

Helenistik dönemde ortaya çıkmış olan stoa düşüncesine göre dünya berbat bir yerdir. Dünyayı ideal bir yer olarak görmek yanlıştır. Dünyayı olduğu haliyle, bütün kötülükleriyle görmek en doğrudur.

“Düşünceleriniz ne ise hayatınız da o’dur, hayatınızın gidişini değiştirmek istiyorsanız, düşüncelerinizi değiştirin.” Marcus Aurelius.

                                                                          

Stoacılar dünyevi olaylardan uzaklaşmış ve dünyaya ait eşyalara önem vermemişlerdir. Kötü kıyafetler giymiş, kötü yemekler yemişlerdir. Bu tarz şeyler yaparak aslında sahip oldukları şeylerin önemine dikkat çekmişlerdir.

Hayatın bir savaş alanı olduğunu düşünen stoacılara göre acıdan anlam doğar. Çünkü hayatımızın en acı verici deneyimleri, hayatımıza anlamlar yükleyen deneyimlerdir.

Stoa felsefesinin en büyük özelliği kişinin kendisine yetebilme düşüncesidir. Kişinin kendisine yetebilmesi, erdemli bir hayat sürmesi anlamına gelmektedir. İnsanın iç dünyasını, iç huzurunu yakalamayı amaçlar stoa düşüncesi. Bu yakalayış da ancak kişinin kendisini dış dünyanın etkisinden uzaklaştırmasıyla olur.

“Mutlu bir hayat için çok az şeye ihtiyaç vardır. Bu şeyler de zaten içimizde vardır.” Marcus Aurelius.

Stoa felsefesinde etkin rol oynayan Epiktetos ve Marcus Aurelius gibi filozoflar, insanları bir ayrıma sokmanın yanlış olduğunu dile getirmişlerdir. Bu felsefeye göre alt-üst, zengin-fakir ayrımı yoktur. Stoa felsefesine baktığımız zaman, Roma İmparatoru Marcus Aurelius ve köle filozof Epiktetos gibi isimleri bir arada görürüz. 

Zenon

Stoacılara göre insan doğal bir düzene boyun eğip, evreni olduğu gibi benimserse, kendini gereksiz sıkıntıdan ve tedirginlikten kurtarır. İşte bu noktada Epiktetos, doğal düzeni yani insanın elinde olmayan şeyleri kadere benzetir. Doğal düzenin tanrı tarafından geldiğini söyleyen Epiktetos, insanın tanrıdan gelen şeylere katlanmak için yaratıldığını, ilahi aklın insanlara sunduklarının her zaman iyi olduğunu savunur. Çünkü insanın olmadığı dünyada kötülük yoktur. Kötülük, insanın olaylara kattığı yorumdur.

 

“İnsanlar aslında olaydan rahatsız olmazlar. Olaylara karşı oluşturdukları fikirler onları rahatsız eder." Epiktetos.

 

Epiktetos