Türkler Nasıl Müslüman Oldu?

Kültür ve Sanat - 13 Haziran, 2022 - Okuma Süresi: 7 Dk.

13 Haziran, 2022

Türkler Nasıl Müslüman Oldu?

Bu yazımda siz değerli okurlar için yıllardır süregelen tartışmaların başında yer alan Türkler nasıl Müslüman oldu ya da Türklerin Müslüman olmasında Emevilerin ve İranlıların rolü nedir, gibi sorulara yanıtlar aradım. Keyifli okumalar dilerim!

Türklerin Müslümanlığa geçiş süreci üç temel başlıkta incelenebilir: İslamın yayılışı: Hz.Ömer Dönemi ve Emevi Muharebeleri, Emeviler ve Türk Boyları İlişkileri, Türklerin İslamiyete Geçişi: Talas ve Samaniler.

İSLAMIN YAYILIŞI: HZ.ÖMER DÖNEMİ VE EMEVİ MUHAREBELERİ

Halifelerin birincisi olan Hz.Ebubekir temel olarak isyan çıkartan kavimlerin isyanını bastırmış ve yalancı peygamber girişimlerini engellemiştir. Ayrıca İslam'ın yarımada dışına taşmasına önayak olmuştur. Ardından gelen Hz.Ömer ise bu yayılış hızının daha da artmasına yol açmıştır. Girişmiş olduğu Kadisiye ve Nihavend savaşları sayesinde yüzlerce yıldır süregelen kadim Sasani Devleti'ne son vermiştir. Nitekim bu son vermeyi toprakların ilhakı olarak anlamamak gerekir. Çünkü sadece siyasi ve meşru otorite yok olmuş, Sasani topraklarındaki Türk ve İrani kavimler boy göstermeye devam etmiştir. İran ve Horasan bölgelerini fethetmek isteyen Müslüman orduları, Maveraünnehir dolaylarına kadar ilerlemiş ve Türkler ile komşu olmuşlardır. Müslüman orduları Belh şehrini geçmiş ancak Hz.Ömer'in: "Ceyhun Nehri'ni geçmeyin." söylemiyle beraber oldukları yerde kalmışlardır. Hz.Ömer'in vefatı ile beraber elde edilen Türk beylikleri isyan etmiş ve Müslümanlar kazanmış oldukları topraklardan çıkmak zorunda kalmıştır. Hz.Osman dönemiyle beraber kaybedilen topraklar tekrardan ele geçirilmiş ancak Hz.Osman'ın son dönemi ve Hz.Ali'nin başlangıç dönemine denk gelen iç karışıklıklar sebebi neticesinde fetihler durmuştur. Bu iç karışıklıklar sebebi ile başa geçen Emeviler, İslamın yayılışını temel alan fetihler değil daha çok mal ve zenginlik kazanmak amacıyla fetihler gerçekleştirmiştir. Bu da Emevi - Türk çatışmasını doğurmuştur.Türkler Nasıl Müslüman Oldu?

EMEVİLER VE TÜRK BOYLARI İLİŞKİLERİ

Emeviler bu dönemde Azerbaycan için Hazar Türkleri ile savaşırken Horasan bölgesinde de yukarıdan aşağıya akınlar gerçekleştiren Göktürkler, Türgişler, Akhunlar ve İran bölgesinde yaşayan diğer Türk kavimleri ile savaşa girmiştir. Vali olarak Horasan'a gelen Ubeydullah ise sertliği ile adından söz ettirmiştir. O sıralarda Maveraünnehir'de çeşitli gök tanrı dinlerine inanan Türkler yaşamaktadır. Ubeydullah, sert bir baskınla Buhara'ya saldırmış ve Nefes, Keş, Buhara ve Beykent ele geçirmiştir. Ancak topraklar bir Emevilere bir Türklere geçmektedir. Bu sıralarda siyasi otoriteyi tekrardan sağlamak isteyen Halife Abdülmelik valilik değişikliklerine gitmiş ve yine aynı dönemde Göktürk hanedanlığı bozkırlardan aşağı doğru inip Maveraünnehir'e akınlar gerçekleştirmiştir ancak ganimetlerini alan Göktürkler yurtlarına tekrardan dönmüştür. Daha sonra Horasan valisi olarak atanan Kuteybe Bin Müslim ise acımasız bir komutan olarak bilinmektedir. Nitekim günümüzde de onun yaptığı acımasız savaşlar yüzünden "Türkler kılıç zoruyla mı Müslüman oldu?" sorusu sizlerin aklını karıştırmaktadır. Nitekim bu soruya cevabı yazımızın sonunda vermiş olacağız. Ceyhun nehrini ikinci kez geçen Arap orduları, Beykenti ele geçirmiş ancak bu ele geçirme süreci uzun sürdüğü için bu duruma çok sinirlenen Kuteybe, bütün Türkleri kılıçtan geçirmiştir. Buhara'yı da kanlı bir şekilde ele geçiren Kuteybe bu sayede bölgede otorite sağlamış nitekim olaydan sonra diğer Türk melikleri bağlılığını Kuteybe'ye bildirmiştir. Semerkant'ı da ele geçiren Kuteybe, halifenin değişmesiyle beraber kendi topraklarında isyan çıkarmış ve kendi askerleri tarafından öldürülmüştür. Horasan valisi Yezid, doğuya değil batıya yürümüş ve Horasan ile bağını kopartan Cürcana ve Dihistan'a ilerlemiştir. Cürcan'daki Türk merkezini ele geçiren Yezid, tüm Türk erlerini bir vadiye toplamış ve hepsini katlettirmiştir. Daha sonra gelen Halife Ömer, bu gidişata engel olmak amacıyla yeni fermanlar yayınlamıştr. Nitekim bu fermanlar Emevilerin yaptığı kabileciliğin engellenmesi, Allah katında herkesin eşit olduğu, Horasan dolaylarındaki katliamların durdurulmasını içermektedir. Ancak Ömer'in vefatından sonra her şey eski haline gelmiş ve tam bu sıralarda Orta Asya'nın kuzeyinde İkinci Göktürk Hanlığı ile Türgişler otorite savaşına girmiştir. Doğu bölgesinde zafer elde edemeyeceğini anlayan Türgişler aşağılara inmiş ve Maveraünnehir'e kadar gitmiştir. Bu sıralarda Emeviler ile karşılaşan Türgişler kaybedilen Türk topraklarını ele geçirmiş ve Araplara katliamların bedelini ödetmiştir. Ancak Türgiş Emiri'nin Çin entrikalarına kurban gitmesiyle beraber Türgişler bu topraklardan çekilmek zorunda kalmıştır. Bu sıralarda Emeviler'in Kuran'a ve Sünnet'e aykırı durumlarından sıkılmış olan Abbasiler topraklarda ihtilal gerçekleştirmiş ve yönetimi ele almıştır.Türkler Nasıl Müslüman Oldu?

TÜRKLERİN İSLAMİYETE GEÇİŞİ: TALAS VE SAMANİLER

Gücüne güç katmak isteyen Çinliler, Türk beyliklerine yardım kılıfı altında Arap topraklarını ele geçirmiş ve Budizmi yaymaya başlamıştır. Batıya açılan bir kapı bulan Çinliler, bu fırsatı iyi değerlendirmek amacıyla yardım etmek için geldiklerini söyledikleri Türkleri tahakküm altına almış ve onların topraklarını da ele geçirmiştir. Bu baskıcı tutumdan sıkılan Türkler, Arap topraklarında siyasi otoritenin değişmesini fırsat bilmiş ve Emeviler yerine gelen daha özgürlükçü ve İslam'ı gerçek anlamıyla yaşayan Abbasiler'den yardım talep etmiştir. Zaten Çinlilere karşı sefer hazırlığında olan Abbasiler bu yardım mektupları ile daha da güç bulmuş ve Çinlilere karşı yürümüştür. Talas Vadisi'nde karşı karşıya gelen ordular savaşa girişmiştir. Ancak savaşın ilk günlerinde Araplara karşı savaşan Türkler son gününde ise planlarını devreye sokmuş Araplara değil Çinlilere saldırmıştır. Ne olduğunu anlamayan Çinliler savaş meydanından kaçmıştır. Nitekim önceki gece Türkler, Abbasiler ile anlaşmıştır. Savaşın bitmesinin ardından ne Araplar ne de Çinliler istediği hakimiyeti topraklarda sağlayamamıştır. Ancak Türkler kaybettikleri otoriteyi tekrardan sağlamaya girişmiştir. İlerleyen yüzyıllarda Abbasiler güç kaybetmiş ve yeni devletler kurulmuştur. Bu devletlerin başında ise Emevilerin Sasani saldırılarından kaçan Sasani önderlerinin kurmuş olduğu Samaniler yer almıştır. Bu devlet Türklerin İslamiyete geçişinde büyük rol oynamıştır. İslamiyetin durakladığı bu dönemlerde Türkler İslamiyete geçmiş ve kendilerini İslamiyet'in koruyucusu olarak görmeye başlamıştır. Özellikle onuncu yüzyılda Oğuzlar'ın büyük kavimler şeklinde İslamiyete geçmesi bunların başında yer almaktadır.

Türkler; İslamiyeti kavimci bir tutum sergileyen ve katliamlar gerçekleştiren ilk amacı, İslamı yaymak değil ganimet kazanmak olan Emevilerden öğrenmemiştir. Hoşgörü ve mutluluk yaymak isteyen Abbasiler döneminde geçişler başlamış ancak tam anlamıyla bir geçiş olmamıştır. Sadece bireysel geçişler gerçekleşmiştir. Bunların aksine Abbasilerin yıkılışı ile başlayan İran edebiyatı ve İran devletlerinin kuruluşu ve bunların başında gelen Samaniler, Türklere İslamiyeti öğretmiş ve tebliğ etmiştir. Bu dönemde kitlesel olarak geçişler başlamıştır. Bu bakıma "Türkler İslamiyeti kılıç zoru ile kabul etti." şeklinde bir söylem tamamen yanlış olur çünkü katliam gerçekleştirenler Emevilerdir. Ancak Türkler İslamiyeti onlardan öğrenmemiştir. Türkler İslamiyeti Araplardan değil, İran'dan öğrenmiş ve kabul etmişti.Türkler Nasıl Müslüman Oldu?

Haftalığın PeP'te!

İlk 15'a giren her içerik ile 200 TL kazan!

En popüler yazar sen ol!

Okunma puanını artır, kazan!

Liderlik Tablosu'na göz at!

Bu haftanın en çok okunanları.

E-bültenimize abone ol!

Haftanın en popüler içerikleri, en çok kazananlar ve staj haberleri bültenimizde.

Gizlilik Sözleşmesi'nde belirtilen hüküm ve koşulları kabul ediyorum.