Tarihin İlk Kadın Filozofu: Theano

Tarihteki sayılı kadın filozofların ilki olan Krotonlu Theano'nun hayatı ve çalışmalarıyla birlikte Orta Çağ toplumunun kadın filozoflara bakış açısından da bahsettiğim yazıma seni de bekliyorum.

Felsefenin 2500 yıldan fazla süredir, sayıca farklı ideoloji, hayat anlayışı ve bakış açılarına sahip filozoflar ile var olduğunu biliyoruz. Bu filozoflardan da kimisinin öğretilerinin bilime katkı sağladığı, kimisinin de toplumu ve insanı etkileyen yeni terimleri ortaya çıkardığına hakimiz. Theano da bu filozoflardan bir tanesiydi. Onu farklı kılan şey öncellikle bir kadın filozof olmasıydı. Çünkü, o dönemin toplumsal prangaları ve baskıları bu kadınların bir yerlere gelebilmesine ve parlayabilmesine engel olmakla beraber onları cadılıkla suçluyordu. Bu baskılardan az da olsa kurtulabilmiş birisiydi Theano.

Krotonlu Theano

Kroton (Crotone), Milattan önce 710 yılında kurulmuş bir Antik Yunan kolonisi olup Güney İtalya’daki Calabria bölgesindeydi. Theano’ya lakap olması dışında bu bölge, birçok bilimsel çalışmanın da başladığı ve büyüdüğü yerdir. Evreni ve dünyayı sorgulayan ve anlamlandırmaya çalışan bir grup insan, aradığı çözümü sayılarda ve sembollerde bulacak; bu sayılar ve semboller çalışmalara ve ardından matematiksel keşiflere dönüşecekti. Bir araya gelerek evren, sayılar ve semboller üzerinde duran ve bu çalışmaları oluşturan bu grup Pisagorcular olarak adlandırıldı. Bu topluluğu bir araya getiren ve yönlendiren iki kişi ismini sıkça duyduğumuz ve bildiğimiz Pisagor’dan ve Theano’dan başkaları değildi. Bu grubun içinde Theano dışında başka kadınlar da yer alsa da hiçbiri onun kadar adını duyuramamıştı. Çok azı düşüncelerini kağıda dökebilmiş ve bunu başarabilenlerin çoğunun ise belgeleri ve eserleri günümüze kadar gelememiştir.

Theano, birçok kaynakta Pisagor’un eşi olarak geçmektedir. Fakat bazı kaynaklarda, Pisagor’un kızı ya da öğrencisi olarak da anılmaktadır. Bu konu henüz netliğe kavuşmamıştır.

Theano'nun ilk dönemlerde yayımladığı mektuplar ve anekdotlar evreni açıklama çabasıyla pek de eşleşmiyor. Genel itibari ile aile ilişkileri, psikoloji, erdem, ahlak ve nezaket üzerinde duruyor. Her ne kadar ilk kadın filozof olup baskı ve ataerkil zihniyetten kurtulmaya çalışsa da anca bir yere kadar sıyrılabiliyor. O yüzden tam anlamıyla kurtulmuş değildi Theano.

Tabii ki kendisinin felsefe ve farklı alanlarda etkisi olduğu gibi başkalarına da faydalı olma çabası vardı. Theano'nun psikoloji, fizik ve tıp gibi alanlardaki önemli çalışmalarının olmasıyla beraber iyi bir astronom ve matematikçi olduğu da biilinmektedir. Pisagor'un ölümünden sonra bile toplumun kadınlara bakış açısını değiştirmek ve kızların birçok bilim dalını öğrenmelerini sağlamak amacıyla Pisagor Okulu'nda öğretmenlik yapmaya devam etti. İlgi alanı reenkarnasyon olan Theano, ruhun yeniden doğduğunu ve bu nedenle insanların erdemli bir hayat sürmesi gerektiğini savundu. Bu bağlamda derslerinde ahlak ve erdem temalarını sıklıkla işledi ve öğrencilerine farklı bir bakış açısı kazandırmaya çalıştı.

Sonuç olarak Orta Çağ'da hüküm süren ataerkil zihniyetin, bilimsel çalışmalar yapan ve düşüncelerini ifade etmeye çalışan kadınlar büyücülükle suçlanırken Antik Çağ'da kadın filozofların desteği ve birçok bilimsel çalışmaya katılmaları bu durumun çiğnenebileceğini bize göstermiştir.