Mitoloji Dosyası 1: Yunan Mitolojisi

Kredi: Chait Goli

Mitoloji; sözlük anlamı ile mitleri konu alan, doğuşlarını araştıran ve anlamlarını inceleyen bilim dalıdır. Bu yazımda birbirinden ilginç yönleriyle Yunan Mitolojisini sizlere aktarıyor olacağım. Keyifli okumalar!

YUNAN MİTOLOJİSİ NEDİR ?

Yunan mitolojisi; antik yunan döneminde evrenin yaratım sürecini, içeriğinde tanrı, tanrıça ve kahramanların yaşam şekillerini de konu edinen hikaye ve öğretileri barındırmaktadır. Aynı zamanda bu mitoloji, eski yunancanın temelini oluşturur ve ulaşılan kaynaklara göre Yunan Mitolojisi'ndeki bu masal ve efsaneler Mythos yazarı olarak tanımlanan derleyicilerin oluşturdukları yazılı halleridir. Sanat tarihi biliminin konularından biri mitolojilerdir. Bunun sebebi mitolojiler hakkında detaylı bilgi edinmek için dönemin sanat eserlerinin inceleniyor olmasıdır.

Yunan Mitolojisinin pek çok mitolojiyi derinden etkilediği bilinmektedir. Örneğin tüm yunan tanrılarını Romalalılar da kabul etmiştir sadece farklı bir şekilde isimlendirmişlerdir. Ayrıca mitolojilerinin neredeyse hepsini Yunan Mitolojisi'nden örnek almışlardır. Yunan Mitolojisinde çoğu tanrı ve tanrıça figürü insan şeklindedir. Aşağıda buna detaylıca değiniyor olacağım.

YUNAN MİTOLOJİSİ - YARATILIŞ

Yunan mitolojisinin başlangıcında Khaos olduğu bilinir. Khaos sonsuz bir boşluktur ve bu boşluktan;

•    GALA: Toprak Ana
•    TARTAROS: Ölüler Ülkesinin En Derin Yeri
•    EROS: Aşk
•    EREBOS: Yer Altı Karanlığı 
•    NKYS: Gece 
•    ESİR: Dünyayı Saran Işıklı Tabaka 
•    HEMERA: Gün

var olmuştur.

Khaos'tan çıkan Galia, tek başına Uranus (Gökyüzü) ve Pontus'u (Denizler) doğurur. Dağları var eder. Uranus ve Pontus birleşerek evreni tanrı ve tanrıçalarla donatırlar.

Uranusla birleşiminden altı erkek tanrı, Okeanos, Krios, Hyperion, İapetos, Koios, Kronos ve altı dişi tanrı, Theia, Rhea, Themis Phoebe, Tethys, Mnemosyne ve üç kyklop (tek gözleri bulunan devler), Brontes (gök gürültüsü), Steropes (şimşek), Arges (yıldırım) ve yüz kollu olarak tanımlanan Hekatonkheirler, Kottos, Briareus ve Gyes doğmmuştur. Yunan Mitolojisinde bu 12 tanrıya Titanlar denmektedir.

Pontus ile birleşiminden Deniz tanrı ve tanrıçaları oluşmuştur. Üç erkek deniz tanrısı, Nereus, Phorkys, Thaumas ve iki dişi tanrıça Eurybia ve Keto'dur

Gala ve Uranus'un birleşiminden doğan Kronos çocuklarından iğrenmektedir ve onları doğar doğmaz toprağın katlarca altına hapsetmiş olan babası Uranus'e merhamet etmemiştir.

Uranus'ün toprağa dağılmış olan kanlarından,

•    ERİNSYLER (Öç Tanrıçaları)
•    GİGANTLAR (Devler)
•    ORMAN PERİLERİ

ve denize düşen erkeklik organından ise Afrodit doğmuştur.

Yaşanan tüm bu olaylardan sonra 12 Titan devrilmiştir ve hepimizin adlarına aşina olduğu Olymposlu tanrılar başa geçmiştir. Eskisinden daha farklı bir düzen olmuştur. 12 Olymposlu tanrı, tıpkı Titanlar gibi Olympos dağında yaşamışlardır. Bu 12 sayısı hep sabit kalıp hiç değişmemiştir. Bir tanrı göreve getirilecekse başka bir tanrı görevi bırakmıştır ve böylece 12 sayısı hep korunmuştur.

Tanrı ve tanrıçalar; hastalanmayan, çok ağır bir darbe dışında yaralanmayan, olağanüstü yeteneklere sahip, ölümsüz varlıklar olduğu bilinmektedir.

YUNAN MİTOLOJİSİ TANRILARI VE GÖREVLERİ

•    ZEUS: Gökyüzü ve Hava Olayları

•    POSEİDON: Denizler ve Depremler

•    HADES: Yer Altı ve Ölüm

•    HEPHAİSTOS: Demircilik ve Ateş

•    ARES: Savaş 

•    HERMES: Hırsızlık, Şifa, Yolculuk, Haberleşme

•    DİONİSOS: Şarap, Üzüm, Eğlence, Partiler

•    ARTEMİS: Okçuluk, Avcılık, Ay, Bakirelik

•    AFRODİT: Aşk ve Güzellik

•    ATHENA: Bilgelik ve Savaş Stratejisi,

•    HERA: Evlilik, Bereket ve Aile 

•    APOLLON: Işık, Sanat, Şiir, Okçuluk, Tıp

ZEUS (GÖKYÜZÜ VE HAVA OLAYLARI)

Tanrıların babası ve en güçlüsü olduğu bilinmektedir. Böylece unvanının hakkını vermektedir. Her kadının peşinden koşmaktadır ve onun için insan veya tanrıça olması farketmez. Çapkın bir yapıya sahiptir. Doğaüstü güçlerinin olması onun tanrısal tek özelliğidir. Bunun dışında oldukça kötü bir karaktere sahiptir. Fazlasıyla insani özelliklere sahiptir. Eşi Heradır ve Hera baş tanrıçadır. İkisinin karakterleri fazla insanidir. Zeus, gök gürültüsünün ve şimşeklerin tanrısıdır. Her tanrıya has olan caydırıcı ve hükmedici özelliği vardır. 

POSEİDON (DENİZLER VE DEPREMLER)

Zeusdan sonraki en güçlü tanrı olduğu söylenir. Gücünün her zaman farkında olmuştur ve Zeus'a kafa tutma fırsatı yakaladığında mutlaka isyankarlık yapmıştır. Üç dişli bir yabaya sahiptir ve bu yaba sayesinde denizleri ve toprakları kontrol edebilmektedir. Bu üç dişli yabayı yere vurarak depremler yaratmıştır.

Zeus'un ona emir vermesinden büyük hoşnutsuzluk duymaktadır. Destanlara bakıldığında bu ifadeyi destekleyen pek çok ayrıntı bulunmaktadır. Bu hoşnutsuzluk yüzünden diğer tanrı ve tanrıçalarla yani öz kardeşleriyle birleşip babası Zeus'u zincirlemişlerdir.

 

HADES (YER ALTI VE ÖLÜM)

İsmi "görünmez" anlamına gelen Hades, isminin anlamında da olduğu görünmezlik özelliğine sahiptir. Bir başlığa sahiptir ve bu başlık sayesinde görünmez olabilmektedir. Destanlarda görüldüğü üzere Mitolojide diğer tanrı ve yarı tanrıların bu başlığı takmışlardır. Farklı Mitlerde başlığı takanlar arasında Herakles, Perseus, Hermes, ve Athena vardır. 

HEPHAİSTOS (DEMİRCİLİK VE ATEŞ)

Hephaistos, Yunan Mitolojisinde Hera ve Zeus'un oğlu ya da Heranın tek başına doğurduğu oğlu olarak bilinmektedir. Demircilik zanaatıyla uğraşan Hephaistos; Tanrılara ve kahramanlara gerekli olan silah ve zırhları üretir, tedarik eder. Aşk ve güzellik tanrıçası olan Afrodit'in eşidir. Ateşe hükmeden tanrıdır. Tarımı, uygarlığı ve şehir hayatını korumaktadır.

ARES (SAVAŞ)

Savaş tanrısı olan Ares, Zeus ve Heranın oğludur. 12 Olmyposlardan biridir. Barış tanrıçası olan Athena'nın zıttıdır. Athena ile olan mücadeleler ve Hephaistos'un eşi olan sevgilisi Afrodit ile olan gizli kaçamakları mitolojide ünlüdür. Kült merkezi Sparta kenti ve Trakya bölgesidir. 

HERMES (HIRSIZLIK, ŞİFA, YOLCULUK, HABERLEŞME)

Zeus ve Maia'nın oğludur. Antik Yunan Mitolojisine göre yolcuların, habercilerin, tüccarların, kumarbazların ve hırsızların tanrısıdır. Tanrıların en kurnazı ve hızlısı olduğu belirtilmektedir. Bu yüzden Zeus onu ulağı yani habercisi olarak seçmiştir.

DİONİSOS (ŞARAP, ÜZÜM, EĞLENCE, PARTİLER)

Bazı mitolojik eserlerde adı Dionysus veya Dionysos ve hatta tragedyalarda Euhios, Bromios, İobakkhos, İakkhos olarak da geçmektedir. Şarabın sadece sarhoş ediciliğini değil, faydalı ve sosyal etkilerini de temsil etmektedir. Barış aşığı olan Dionisos, medeniyeti desteklemektedir.

ARTEMİS (OKÇULUK, AVCILIK, AY, BAKİRELİK)

Roma Mitolojisi'ndeki adı Diana olan Artemis, Leto ve Zeus'un kızıdır. Apollon'un ikizidir. Ayrıca Phoebe olarak da bilinmektedir. Vahşi doğa, avcılık ve ay tanrıçasıdır. En büyük Yunan tanrıçalarından biridir ve Ares ile olan yakın dostluğuyla bilinir. Kardeşi Apollondan bir gün önce doğarak annesinin doğumuna yardım etmiştir. Annesinin çektiği acıyı gördükten sonra evlenmemeye ve bakire kalamaya yemin etmiştir. Bunun yanında Artemis, gebe kalan kadınları oku ile öldürmüştür. Kendisine yaklaşan erkekleri ise ya bir geyiğe ya da bir tavşana çevirerek cezalandırmıştır.

AFRODİT (AŞK VE GÜZELLİK)

Afrodit, aşk ve güzellik tanrıçasıdır. Onu için cilveli, işveli ve gönül alıcı sıfatları sıklıkla kullanılmıştır. Güzelliği ve sevgiyi temsil eder ve çoğu yerde oğlu Eros ile görülmektedir. Ancak Eros'un onun oğlu olmadığı iddia edilmektedir ve alayına sonradan katıldığı söylenir. Bir memeliğe sahiptir ve bu memelik, takan her kadını dünyanın en güzel ve çekici kadını yapmaktadır. Hera ise bu memeliği Truva savaşında Zeus'u baştan çıkarıp kandırmak için kullanmıştır.

ATHENA (BİLGELİK VE SAVAŞ STRATEJİSİ)

Zeka, sanat, strateji, ilham ve barışın tanrıçasıdır. Babası baş tanrı Zeus, annesi hikmet tanrıçası ve Zeus'un ilk karısı Metis'tir. Kalkan, mızrak, zeytin dalı ve baykuş Athenanın sembolleridir. Özel bir kalkana sahiptir. Bu kalkanın adı Aeigs'dir. Kalkanın üstünde değişik süslemeler ve medusanın başının resmi bulunur. Bu kalkan en güçlü orduları bile bozguna uğratmaktadır. Zeus'un en sevdiği kızıdır ve bu yüzden babası yıldırımlarını bir tek onun kullanmasına izin vermiştir.

HERA (EVLİLİK, BEREKET, AİLE)

Yunan Mitolojisinde bir çok kadınla birlikte olan Zeus, bu konuda neredeyse durdurulmazdır. Hera, onun tek ve sürekli eşi olarak bilinir. Ancak sadece karısı değil aynı zamanda kız kardeşidir. Babası Kronos ile savaşıp babasını yenen Zeus, kendi egemenliğini ilan eder ve Hera'yı kendine eş olarak seçer.

APOLLON (IŞIK, SANAT, ŞİİR, OKÇULUK, TIP)

Apollon durgun ve ölçülü gücü temsil eden bir tanrıdır. Yetenekleri doğayı görme ve akla dayanan yöntemle biçimlendirmedir. O sadece büyük bir tanrı değil insan ve doğanın birleşmesinde rol oynayan önemli bir araç niteliği taşımaktadır. İnsanlara karışır ve insan çilesi çeker. Bunun sebebi taşkın gücün önemini onlara en doğru şekilde anlatabilmek istemesidir.