Kuşkonmaz Camiye Neden Kuş Konmaz?

Tarihi yapılarıyla göz kamaştıran İstanbul'un dünyanın en güzel şehirlerinden biri olduğu konusunda hemfikirizdir. İstanbul'un nadide yapılarından bir tanesi olan "Kuşkonmaz Cami" olarak bildiğimiz Şemsi Ahmet Paşa Camisidir. Mimar Sinan'ın eseri olan bu caminin ilginç bir hikayesi var. Gelin birlikte öğrenelim!

Halk arasında Kuşkonmaz Cami olarak bilinen Şemsi Ahmet Paşa Cami, Mimar Sinan'ın Üsküdar sahiline yaptığı küçük ama bir o kadar da gösterişli bir camidir. Cami ile birlikte türbe ve medreseden oluşan bu külliye, zarafet timsali bir yapı olarak kendisini gösteriyor. Peki, bu camiye adını veren Şemsi Ahmet Paşa kimdir? Gelin birlikte Şemsi Ahmet Paşa'yı tanıyalım ve Kuşkonmaz Caminin hikayesini öğrenelim.

Şemsi Ahmet Paşa, Anadolu beyliklerinden İsfendiyaroğulları’na mensup Mirza Mehmed Paşa’nın oğludur. Enderun’da yetişmiş, Kanuni devrinde çeşitli seferlerde görev almış ve vezirliğe kadar yükselmiştir. Rumeli Beylerbeyi iken, Kanuni Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah Sultan'ın o dönemin sadrazamı Damat Rüstem Paşa ile yaptığı evlilikten doğan kızı Ayşe Hanım Sultan ile evlenmiştir. Yani Şemsi Ahmet Paşa saraya damat olmuş birisidir.

Rivayete göre, dönemin iki önemli ismi Sokollu Mehmet Paşa ve Şemsi Ahmet Paşa sohbet ederlerken Mimar Sinan’ın yaptığı eserler hakkında konuşmaya başlıyorlar. Söz dönüp dolaşıp Sokollu’nun yaptırdığı ve onun adını taşıyan külliyeye geliyor. Bu yapı, göz kamaştırıcı güzellikte ve Sinan’ın dehasının izlerini taşıyor. Ancak Sokollu’ya rakip olan Şemsi Ahmet Paşa’ya göre bu yapının bir eksiği bulunuyor. Bu eksiklik, yapının tüm zarafetini bozan küçük bir detay. Bu detay; gökyüzünde uçan kuşların yapıyı mesken edinmesi ve kirlenmesine sebep olması.

Şemsi Ahmet Paşa, ileride yerine sadrazamlık yapacağı Sokollu’ya "Senin külliyene kuşlar pisliyor." diyerek latife ediyor. “Gökyüzüne açık olan her mekan kuşlardan nasibini alır.” diye yanıtlıyor Sokollu. Şemsi Ahmet Paşa yine de ikna olmuyor. Ona göre onun adını taşıyan yapı farklı olmalı, hem sadeliği ve zarafetiyle göze hitap etmeli hem de her daim temiz kalmalı. Ayrıca nadir özelliklere de sahip olmalıydı. Elbette bu özelliklere sahip bir camiyi yapsa yapsa usta mimar Mimar Sinan yapabilirdi. Bu yüzden Şemsi Paşa, Mimar Sinan'dan kuşların pisletemeyeceği sade bir cami yapmasını istiyor.

Mimar Sinan, Şemsi Ahmet Paşa'nın bu ilginç isteği doğrultusunda devrinin yüzlerce yıl ötesinde bir dahilikle yapıyı planlıyor. Caminin inşasından önce yaptığı araştırmalar sonucunda Üsküdar’da kuzeyden ve güneyden gelen rüzgarların kesiştiği, dalgaların kıyıyı dövdüğü bir noktada çıkan titreşim seslerinin gücünden ve derinliğinden kuşların rahatsız olacağını düşünüyor ve bu yüzden mekan olarak Üsküdar'ı seçiyor. Ancak bir sorun meydana geliyor, bulunan yerin denize doğru kayma riski var. Mimar Sinan’ın tüm uyarılarına rağmen Şemsi Ahmet Paşa ikna olmuyor. Nihayetinde Şemsi Ahmet Paşa Cami, 1580 yılında "En Küçük Sinan Yapısı" olarak tarihteki yerini alıyor. Kuşlar gerçekten de camiden öylesine uzak duruyorlar ki halk arasında Kuşkonmaz Cami diye anılmaya başlıyor.

Küçüklüğü ve sadeliğiyle ön plana çıkan Kuşkonmaz Cami, İstanbul'un nadide semti Üsküdar'da halen deniz kenarını süslemeye devam ediyor. Böylesine bir yapıyı inşa eden ve dahiliğiyle kendisine hayran bırakan büyük usta Mimar Sinan'ı bu vesileyle bir kez daha anmış olalım.