Konuştuğumuz Diller Düşüncelerimizi Etkiler mi?

Kredi: Power of Language

Bu yazıda konuştuğumuz dillerin özelliklerinin zihnimize olan etkilerini gruplandırarak kısaca bahsettim. ( Konuştuğumuz dile göre zaman algımız, yer yön algımız, nesneleri algılayışımız gibi.)

Düşünmek ve konuşmak, insanları diğer canlılardan ayıran belki de en önemli iki özellik. Peki bu iki özelliğin arasındaki ilişkiyi hiç düşündünüz mü? Bildiğimiz diller düşüncelerimizi etkiler mi? Dilbilimciler henüz bu konuda kesin bir kanıya varmış değil ancak, yapılan bazı araştırmalar bir hayli ilgi çekici.

Dillere Göre Zaman Algısı

Bir zaman çizelgesi çizdiğinizi düşünün. Muhtemelen geleceği sağa doğru, geçmişi ise sola doğru uzanan bir ok ile ifade edersiniz. Türkçe, İngilizce gibi pek çok dilde durum bu şekilde. Peki bir Pekin lehçesi olan Mandarin’ de ‘’önce’’ ifadesinin yukarıyı, ‘’sonra'' ifadesininse aşağıyı göstererek ifade edildiğini söylesek?

Tıpkı bu örnekteki gibi, Aymara dilinde de zamana bakış açısı bizimkinden çok farklı. Aymara dilinde geçmişten bahsederken ilerinizi, gelecekten bahsederken gerinizi gösterilirsiniz. Yani yarından bahsederken arkanızı, dünden bahsederken ise önünüzü işaret edersiniz.

Bir diğer farklılık da tarihsel sıralama şeklinde görülüyor. Bildiğiniz üzere Türkçe, İngilizce, Almanca gibi pek çok dilde yazılar soldan sağa doğru yazılırken; İbranice, Arapça gibi dillerde durum tam tersi. Yapılan bir araştırmada İngilizce konuşanları bir gruba, İbranice konuşanları başka bir gruba ayırıp tarihsel olarak farklı dönemlerden birkaç fotoğraf verilmiş ve fotoğrafları kronolojik olarak sıralamaları istenmiş. Araştırma sonucunda İngilizce konuşanlar kronolojik sırayı soldan sağa başlatırken, İbranice konuşanlar sırayı soldan sağa başlatmışlar. Bu farklılıkta iki dilin yazı yazma yönlerinin etkili olduğu kesin, ancak bu durumun zaman algısını ne denli etkiledği meçhul. (Örneğin bu iki gruba padişah sıralaması yaptırsaydık durum aşağıdaki şekilde olacaktı)

 

 

Peki Ya Yönler?

Bir başka ilginç farklılıksa yön kavramında bulunuyor. Örneğin Avustralya’da yerli bir topluluğun konuştuğu Kuuk Thaayorre dilinde yönler sağ- sol olarak değil, doğu- batı, kuzey- güney olarak anılıyor. Yani o dili konuşsaydınız, öğreğin sağınızdaki kalemden bahsederken doğu tarafımdaki kalem derdiniz. ( Birden fazla eşyanın yönünü tarif ederken vay halinize)

 

Peki Ya Cinsiyet Mevzusu?

Bildiğiniz üzere Arapça, Almanca, Fransızca gibi pek çok dilde dilbilimsel cinsiyetler var. Örneğin isimlerin artikelleri feminen/maskülen şeklinde gruplanıyor. Yapılan araştırmalarsa dillerdeki bu cinsiyet atıflarının zihnimize de etkisi olduğunu gösteriyor. Örneğin ‘’köprü’’ kelimesinin artikeli Almanca’da feminenken İspanyolca’da  maskülen. Yapılan bir araştırmadaysa Almanca konuşan birine bir köprüyü tarif etmelerini isteyince ‘’şık’’ ‘’güzel’’ ‘’zarif’’ gibi feminen sıfatlar kullanırken İspanyol konuşanların ‘’güçlü’’ ‘’heybetli’’ gibi sıfatlar kullandıkları görülmüş

Yukarıda okuduklarınız dillerin zihnimize etkilerinin yalnızca bir kısmı. Belki minik detaylar gibi görünse de, kullandığımız dilin özellikleri dünyayı algılayışımıza büyük etkiler bırakıyor. Kelimelerimizin, konuştuğumuz dilin gücü sandığımızdan da fazla. ''Words have power!''  ;)