Kitap İncelemesi: Bülbülü Öldürmek

Bülbülü Öldürmek dünyada büyük yankı uyandırmış, okuyanları duygulandırmış ve beyaz perdeye de aktarılmış bir eser. Harper Lee'nin; hikayesi dünyanın bir ucundan diğer ucuna uzanan, onlarca dile çevrilmiş bu romanını sizler için incelemiş bulunmaktayım. "Bülbülü Öldürmek" ile ilgili aklınızdaki soru işaretlerini cevaplamak için yazıma beklerim!

Bülbülü Öldürmek kitabını hepimiz ismen bir yerlerden duymuşuzdur. Bu kadar bahsi geçen hatta üstüne bir de filmi çekilen bu kitabı elime aldığımda beklentilerimi karşılayıp karşılamayacağı konusunda çekincelerim vardı. Üzülerek söylüyorum ki ben de önyargılarla başladım kitaba.

Kitap, küçük Scout Finch'in dilinden anlatılıyor. Scout; babası Atticus, ağabeyi Jem ve yardımcıları Calpurnia ile birlikte Maycomb adı verilen küçük bir kasabada yaşamaktadır. Küçük, huzurlu bir kasaba gibi görünmektedir Maycomb. Fakat toplumsal açıdan çok büyük yaralara sahiptir. Bunlardan en çok göze çarpanı beyaz- siyahi ayrımıdır.

 

Maycomb halkına göre siyahilerin hiçbir hakkı yoktur bu dünyada. Ağır işlerde çalıştırılırlar, hizmetçi görevinde kullanılırlar... Hatta bu işleri ona vermeleri bir lütuftur beyazlara göre. Bundan dolayı onlara şükran duymalıdırlar. Üstüne üstlük "kanun önünde eşitlik" denen kavram siyahiler için geçerli değildir Maycomb'da. Davalı durumunda bulunan kişi bir siyahi ise mahkemede lehine karar çıkmasına imkan yoktur. Üstüne üstlük Maycomb'da siyahiler ile beyazların kiliseleri bile ayrıdır. Mahkemeyi bırakın, tanrı önünde eşit olduklarını bile düşünmezler onlarla. İbadetlerini aynı yerde yapmaya tenezzül etmezler.

İşte bu zihniyete sahip küçük bir kasabada Tom Robinson adlı bir siyahi iftiraya uğrar. Kasaba mahkemesi Robinson'a avukat olarak Scout'un babası Atticus'u atamıştır. Beyaz jürinin ve beyaz davacının önünde siyahi bir davalının hiçbir şansı olmadığını bilse de, böyle hassas bir davayı kabul etmezse kendi ilkelerine ters düşeceği ve yine bu ilkelere göre yetiştirdiği çocuklarının yüzüne bakamayacağını düşündüğü için Atticus davayı kabul eder. Eder etmesine ama kabul ettiği için kasabalılar demediğini bırakmazlar. Finch ailesinin yüz karasıdır Atticus, nasıl bir siyahiyi savunmayı kabul eder, onda hiç akıl yok mudur? Akıllarından geçen her şey dillerindedir Maycombluların. Öyle ki kasaba çocukların dahi gündemine yerleşmiştir bu olay. Atticus çocuklarını bu olaydan ve yankılarından uzak tutmaya çalışsa da elbet çocuklar üzerinde de tesirleri olacaktır.

Kitap genelde ırkçılık ve yansımalarını konu alsa da tüm toplumlarda bulunan diğer yaralara da parmak basmayı ihmal etmiyor. Bunlardan bir diğeri de kadın-erkek ayrımı. Finchlerin komşusu Bayan Maudie, İncil okumaya daha fazla vakit ayırmak yerine bahçesindeki açelyalarıyla fazla ilgilendiği için kasaba halkından tepki çeker mesela. Scout bir hanımefendi gibi davranmalıdır, etek veya elbise giymelidir. Abisi Jem ve arkadaşı Dill ile vakit geçirmek yerine hanımefendiliğin inceliklerini öğrenmelidir. Scout'un halası Alexandra bile bundan rahatsızdır ve erkek kardeşi Atticus'u onlara yeterince iyi bakamamak ile suçlar. Atticus ne kadar çocuklarını yetiştirmede başkasının etkisinden hoşnut olmasa da mahkeme ve yankılarından çocuklarını sakınmak için kız kardeşinin yardımından yararlanacaktır.

Böylesine derin bir olay küçük bir kız çocuğunun dilinden ancak bu kadar güzel anlatılabilirdi. Mevzuların çocuklar üzerinde uyandırdığı duygulara, olaylarla baş etmeye çalışma biçimlerine, bunca olaya rağmen o çocukluğun verdiği büyü ile mutlu olabilmelerine yer yer gülümseyip yer yer hüzünleniyorsunuz. Kitabın dili de kurgusu kadar güzel. Hikaye, derinliği sebebiyle çok hızlı bir okuma sağlamayabilir ama böylesi çok daha güzel. Yazar çocukluğun saflığı, masumiyeti ile insanın acımasızlığını, bitmek bilmez önyargılarını ve ötekileştirmelerini birlikte vererek bu zıtlıklarla hikayeyi pekiştiriyor. Kitap damağınızda yıllar geçse de hatırlayabileceğiniz bir tat bırakıyor. Yapıtın dillerde bu kadar yer etmesinin sebebi de bence bu güzel ayrıntıları. Bu Harper Lee romanı, kesinlikle ölmeden önce okumanız gerekenlerden.