Kaybolan Tarihi Mirasımızdan Biri: Toplar Önü Namazgahı

Şehir hayatı içerisinde kaybolan kültür mirasımızdan sadece biri olan Toplar Önü Namazgâhı'nın geçmişteki kullanış amacını ve günümüzdeki durumunu sizler için araştırdım. O zaman buyurun yazıma!

Bugün Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde kalan tarihi şehir Ephesos’ta doğup yetişmiş Herakleitos, yaşadığı klasik dönemde düşüncesini “Aynı ırmakta iki kez yıkanamayız. İkinci kez girdiğimizde bu ırmak büsbütün başka bir ırmaktır. Bu arada akıp giden sular onu başka bir ırmak yapmıştır.” diyerek özetlemektedir.

Değişen insan kimyası, değişen fikirler ve değişen tarihi mirasımız…

Yüzyıllardır tarihin kalbi olan İstanbul’da imar faaliyetleri ile tıpkı Herakleitos’un ırmak benzetmesi gibi değişimlere uğramıştır. Septimus Severus’tan Konstantin’e, Doğu Roma’dan Osmanlı Devleti’ne ve bugün Türkiye Cumhuriyeti'ne dönemin politikalarına uygun imâr faaliyetlerinin yapılmasından şehir arkeolojisi içerisinde kaybolmuş, değişmiş ve de artık işlevsiz durumda olan tarihi miraslarımızdan biri de namazgâhlardır.

Farsça “namaz” ve “gâh” kelimelerinin birleşmesinden meydana gelen namazgâh; namaz kılmaya yarayan, kıble yönünde mihrap yerine bir dikili taş bulunan meydan, üstü açık mescittir.

Bugün İstanbul’da tespit edilen dört mihraplı-minberli namazgâhlardan günümüze en sağlam biçimde ulaşan Toplar Önü Namazgâhı’dır. Kesme taştan inşaa edilmiş namazgâh 3.30×2.26 metre olup hafif sivri kemerli bir mihraba sahiptir. Belirli dönemlerde restorasyonlardan geçen namazgâhın duvar kısmı yıkılınca son kez 1985 yılında tekrardan restore edilmiştir.

Toplar Önü Namazgâhı, Yıldırım Bayezid zamanında İstanbul’un fethini hazırlamak, Bizans’a gidecek ticari ve askeri yardımları engellemek için inşaa edilen Anadolu Hisarı içerisinde yer almakta olup ordugâh tipi olarak ilk kez askeri bir yapının içerisinde yer almaktadır. Genellikle savunma yapılarının içerisinde mutlaka bir kale mescidi bulunmaktaydı. Anadolu Hisarı’ndaki bu namazgâh askerlerin namaz kılmaları için inşaa edilmiş olup zaman içerisinde hisar askeri öneminin dışında mesire alanı olarak kullanıldığı dönemde de halka hizmet vermekteydi. Bir zamanlar İstanbul’un fethinde rol oynayan müslüman Türk askerlerin namaz kıldığı tarihi namazgâh günümüzde önünden geçenlerin anlamını dahi bilmediği kimi zaman da “Ne önemi olabilir ki alt tarafı eski bir taş.” olarak nitelendirdiği bu eser ve imar faaliyetleri ile kaybolan birçok eser kadim kültürümüzün hatırlatıcılarıdır. Eserlerin gün yüzüne çıkması ve yeniden hatırlanması ise bir varoluştur. Hayatın akışına kapılsak da kültürel mirasımızı korumaya özen göstermeliyiz.