İlklerin Kenti Aizonai: İkinci Efes

Aizonai Antik Kenti'nin nerede yer aldığı, ismini nereden aldığı, kentin içindeki yapılar hakkında genel bilgiler

Aizonai Antik Kenti

Belki de çoğunuzun ismini dahi duymadığı bu yapı, Kütahya'nın Çavdarhisar ilçesinde yer alan bir antik kent. Rivayete göre Kral Arkas ve su perisi Erato bir aşk yaşarlar ve Kral Arkas, Erato için bir şehir kurmak ister. Kurdukları şehre, oğulları Azan’ın isminden yola çıkılarak Aizonai ismini koyarlar. Ayrıca sanat çevreleri tarafından İkinci Efes olarak da bilinmektedir. Kentin içerisinde dünyanın en iyi korunmuş Zeus tapınağı, Roma köprüleri, Roma hamamı, yine dünyadaki ilk örneği olan stadyum-tiyatro kompleksi, dünyanın ilk borsa yapısı ve sayısız tarihi kalıntı yer almaktadır.

Frigya bölgesinin sınırları içerisinde yer alan antik kentteki ilk kazılar 1926 yılında, ikincisi ise Gediz Depremi sonrası ortaya çıkan kalıntılar sayesinde 1970 yılında yapılmıştır. Roma döneminden kalma tapınağının çevresinde İlk Tunç Çağı'na ait yerleşim yerleri de gözlenmiştir. Birçok farklı medeniyete ev sahipliği yapmış bu kentin en parlak dönemi Roma dönemidir ve Zeus tapınağı şehrin kutsal bir simgesidir.

Zeus tapınağı hala bütünlüğünü korumakta ve görkemi ile herkesin hayranlığını toplamaktadır. Gidip gezdiğinizde göreceksiniz ki tapınağın en önemli özelliği, altında tonozlar ile örtülmüş başka bir mekanın bulunmasıdır. Bu durum Roma döneminde Anadolu’da pek alışık olunmayan bir şeydir ve bir benzerine henüz ulaşılamamıştır. Bugüne kadar bozulmadan günümüze ulaşmış bu bölüm şu anda müze olarak kullanılmaktadır. Ayrıca tapınağın önünde, üzerinde kadın büstü bulunan akroterden (dekoratif süslemeden) yola çıkılarak tapınağın sadece Zeus'a adanmamış olabileceği düşünülmektedir.  

Tonoz: "Mimarlıkta kemerlerin bir araya gelmesiyle oluşturulan, genellikle tavan örtüsü olarak işlev gören yapı parçasıdır."

 

Aizonai, Penkalas (Kocaçay) nehrinin iki yakasına kurulmuş bir kenttir. Nehir üzerinde varlığını hala sürdüren Roma köprüleri yer almakta ve bazıları günümüzde de hala kullanılmaktadır. Ayrıca, dünyanın ilk borsa binası (Macellum) bu antik kentte yer almaktadır. Roma döneminde bir nevi gıda pazarı olarak kullanılmış, hatta yazıtlardan yola çıkarak köle ticareti için kullanıldığı da düşünülmektedir. Borsanın duvarlarındaki yazıtlar incelendiğinde, üzerinde gıda, malzeme ve hayvan ücretlerinin yazılı olduğu görülmektedir.

 

Borsa binasının kuzeydoğusunda yer alan Sütunlu Cadde, Aizonai’nin ana caddesidir ve o dönemde içerisinde birçok dükkanın bulunduğu işlek bir yapıdır. Yıkılan Artemis Tapınağı'nın taşları ile inşa edildiği söylenen bu yapıdan hala ayakta kalan sütunlar görülmektedir. Kentteki bir diğer "ilk" olan yapı ise stadyum-tiyatro kompleksidir. Stadyum ve tiyatro kompleksi burada bitişik inşa edilmiş ve 30 metrelik bir duvar ile ikiye ayrılmıştır. Fakat bölgedeki depremlerden kaynaklı duvardan geriye sadece bazı kalıntılar vardır. Bu iç içe inşa edilişin başka bir örneği henüz yoktur. Diğer Roma dönemi yapıtlarına bakıldığında stadyum ve tiyatro komplekslerinin birbirinden uzak inşa edildiği görülmüştür.

 

Aizonai Antik Kenti’nde kazılar hala devam etmekte ve yakın zamanda keşfedilmiş Roma Hamamı gibi birçok yapı ve kalıntı ortaya çıkmakta. Kesinlikle Kütahya’ya yolu düşen herkesin uğraması gereken bir yer.