Geleneksel Türk Kilim Motifleri ve Anlamları
Kültür ve Sanat - 20 Haziran, 2022 - Okuma Süresi: 4 Dk.
20 Haziran, 2022
Çok ünlü olan geleneksel Türk kilimleri Orta Asya bozkırlarında yaşamını sürdüren Türklerin yaşadığı coğrafyada bulunan malzemeler ve yaşamları boyunca karşılaştıkları tüm olayların kilimlere yansımasıyla ortaya çıkmıştır. Kilimlerdeki motiflerin sembolik diline göz atalım.
Tarihsel olarak tespit edilen ilk halı örneği ‘Pazırık Halısı’dır. Rus asıllı arkeolog olan C.İ.Rudenko 1947-1949 yıllarında Sibirya’daki Altay dağları eteklerinde V. Pazırık Kurganı’nda (mezarında) bir halı bulmuş ve üzerinde yapılan inceleme ve araştırmalardan sonra halının M.Ö. 2. ve 3. yüzyıllara ait olduğu belirlenmiştir.
El emeği göz nuru dokumalar olan kilimler bizler için çok değerli. Günümüzde Anadolu'da hemen hemen her evde ata yadigarı olarak saklanan bir ürün. Geçtiğimiz yüzyıllarda çeyizleri de süsleyen kilimlerin üzerindeki semboller elbette birçok anlamı da içeriğinde barındırıyordu. Kilimlere bakarak sahiplerinin sosyoekonomik düzeyini de anlayabilmemiz mümkün aslında. Zamanında konakları ve sarayları süsleyen kilimleri daha yakından inceleyelim isterseniz.
Kilimlerin hammaddesi yündür. Oluşturulan yün ipliklerin düğümlenmesiyle de kilim dokuma yapılıyor. Farklı tekniklerin olması da yüzyıllardır yaşanılan çevre ve olaylardan etkilenilmesi sonucunda ortaya çıkıyor. Bitkilerden elde edilen kök boyalar, naneler, nar, ceviz, soğan, papatya, adaçayı ve kekik de kilimlerin boyanmasında kullanılıyor.
Sembolik motifler toplumun kültürü ve sanatı hakkında önemli bilgiler verir. Dokumayı yapanların çoğunluğunu oluşturan kadınların da o anki duygudurum ve psikolojilerine göre de etkilenen motifler, onların dileklerine göre de şekillenebiliyordu. Kilimlerde aşk, mutluluk, bereket, güç, huzur, korunma, şifa, birlik- beraberlik, doğurganlık, ibadet, nazar ve uğuru da sembolleyen çeşitli motifler mevcut.
En çok tercih edilen motifler kolay dokunan geometrik şekiller. Yaygın olarak görülen kilim motiflerinin bir diğeri de muska ve göz sembolleridir. Bu sembollerin kilimin sahibini nazardan ve kötü olaylardan koruduğuna inanılıyor. Türkler için önemli olan kuş ve kartal motifleri de güç, kudret ve iyi şansı temsil ediyor. Dokunan kuşların türüne göre sembolledikleri şeylerin de anlamı değişebiliyor.
Bereket motifinin de aileyi hem kötülüklerden koruduğuna hem de bereketi sembol ettiğine inanılıyor. Sık rastlanılan el-parmak ve tarak motifleri de yine verimlilik ve kötülüklerden korunmayı temsil ediyor. Kilimlerde koçboynuzu motifi gücü ve üretkenliği temsil ediyor.
Kilimlerde akrep motifinin olmasının başta akrep olmak üzere birçok kötülüklerden koruduğuna inanılıyor. Hayat ağacı motifi de sonsuzluğu sembol ediyor. Pıtrak ve elibelinde olarak adlandırılan motiflere ise yine nazar ve bereket ile ilgili temennilerin olduğu dokumalarda rastlanılıyor. Aile birliğini temsil eden bukağı motifi de kilimlerde olabiliyor.
Kilim denilince akla gelen ilk uygarlıklardan olan Türklerin tarih boyunca dini inançlarından da etkilenen kilim motifleri Orta Asya'daki Gök Tengri ve Şamanizm inançlarının etkisiyle oluşmuştu. Yılan (şifanın sembolüdür), insan, hayvan ve çeşitli bitki motifleri bu inançların etkisinde kilimlere işleniyordu. Türklerin İslamiyet'e geçmesiyle birlikte dokudukları kilim motifleri de bir değişim ve dönüşüm geçirdi; inançlardan etkilenen kilim motifleri halen insan ve hayvan motiflerini de içeriyor ancak eski çağlarda olduğu kadar değil.
Kilimler gerek içerdikleri anlamlar, gerek renkleri ve bizlere kalan miras olması sebebi ile çok kıymetli. Kilim motiflerini günümüzde bazı modern tasarımlarda da görebiliyoruz bunlar başta giysiler olmak üzere birçok alanı içermekte.Tarihe iz bırakan kilimlerin kıymeti daha da artmakta.
Sağlıkla kalın :)
E-bültenimize abone ol!
Haftanın en popüler içerikleri, en çok kazananlar ve staj haberleri bültenimizde.