Francis Galton Deneyi: Kalabalıkların Bilgeliği

Bireysel tercihlerinize mi daha çok güvenirsiniz yoksa size göre topluca alınan kararlar daha mı etkilidir? Tek doğrunun kendi bildiğiniz olduğunu savunanlardan mısınız? Ya da bir doğruya ulaşmanın yolu kalabalıkların fikirlerinin alınmasıyla mümkün müdür? Hep birlikte bunun cevabını öğrenelim.

Her birimiz aslında kendi içimizde fikirleriyle, değerleriyle önemli varlıklarız. Ancak daha da önemli olan, toplum dediğimiz kavramı oluştururken her birimiz bu zincirin bir parçası konumundayız. Toplumu bir organizma olarak düşünürsek aslında her birimiz bu organizmanın birer organıyız ve farklı işlevleri yerine getirerek aslında bu organizmanın bütünlüğünü hep birlikte sağlıyoruz. Tek başımıza bir su damlasıyken, hep birlikte bir okyanus oluyoruz. 

Peki, fikirler konusunda bireysel olarak mı hareket edilmeli yoksa toplulukların düşünceleri daha mı önemlidir? Bu konuda ilk olarak Aristo'nun Politika adlı eserinde bahsettiği sosyolojik bir kavram karşımıza çıkıyor: Kalabalıkların bilgeliği. Francis Galton adlı sosyal bilimci, Aristo'nun öğrencisi olan Platon’un Devlet adlı kitabını okumuş, bu kitaptan edindiği bilgilere göre kitlelerin yanlış kararlar aldığını kabullenmiş ve ülkelerin azınlık tarafından yönetilmesi gerektiğini savunmaya başlamış.

Galton, bu fikirlerinin doğruluğunu ölçmek için bir sosyal deney yapmaya karar vermiş. Plymouth kentinde her yıl düzenli olarak yapılan bir yarışmaya katılarak bazı gözlemler yapmayı planlamış. Yarışmanın konusu ise, bir sığır kesiliyor ve bu kesilen sığırdan kaç kilo et çıkacağını insanlara sorarak tahmin etmeleri isteniyor. Yarışmaya katılan insanların arasında bu konularda uzman olan kasaplar, hayvanlar konusunda bilgi sahibi olan çobanlar olsa da aslında yarışmaya katılan insanların çoğu bu konuda bilgi sahibi olmayan, tamamen gelişigüzel tahminler yapan bir kitleymiş.

Galton, yarışmaya katılan 800 kişinin yarışma sonunda biletlerini toplamış ve insanların tahmin ettikleri tüm sayıların aritmetik ortalamasını almak istemiş. Tahmin edilen tüm sayıları toplayarak 800'e bölerek sonucu bulmuş. İşte tam da burada şaşırtan bir sonuç ortaya çıkmış. Galton'un yaptığı hesaplamaların sonunda ulaştığı sayı 538.65 iken kesilen sığırın gerçek kilosu ise tam olarak 539'muş. 

Çok şaşırtıcı değil mi? Aslında bu bir sihir değil. Deneyi incelediğimizde, tahminler arasında 50 kilo olduğunu söyleyen de vardır, 5000 olduğunu söyleyen de. Çoğunluğu bilgi sahibi olmayan normal insanlardan oluşan bu yarışmada, insanlar bu absürt rakamları vermiş olabilirler. Aslında bu çok düşük ve çok yüksek tahminler birbirlerini nötrler. Diğer bilgi sahibi olan insanlar belki sonuca yakın tahminlerde bulunmuş olabilirler. İşte bu yüksek ve düşük tahminler birbirlerini nötrlediğinde sonuca en yakın doğruyu bulmuş oluyoruz.

Bu deney farklı versiyonlarda da birçok kez yapıldı ve sonuç değişmedi. Çoğunluğun kararı hep galip geldi ve sonuca en yakın doğru bulunmuş oldu. İşte kalabalıkların bilgeliği dediğimiz kavramı böyle açıklamış oluyoruz. Aslında her birimizin fikirleri kendi içinde önem arz etse de fikirlerimizi birleştirdiğimizde çok daha doğru kararlar vermiş oluyoruz. Bilge bir insanı bulmak 800'de 1 kadar düşük bir oranken aslında 800 kişinin verdiği karar, bilge bir karar haline gelmiş oluyor. Demokrasilerin mantığında yatan şey de budur. Ortak alınan kararlar, bireylerin kararlarından her zaman daha etkilidir ve her zaman daha doğru sonuçlara ulaşmamızı sağlar. Ne demiş atalarımız, bir elin nesi var iki elin sesi var! Bilge kararlarımızla o sesi hep birlikte çıkarıyoruz. Bir sonraki yazıda görüşmek üzere!