Dostoyevski'nin İkinci Ben'i

Günümüzde romanlarını severek okuduğumuz Dostoyevski'nin yaşamına ne kadar hakimiz? Hayatı acı ve ıstırap içinde geçen Dostoyevski romanlarında kullandığı "İkinci Ben" kavramını bizlere nasıl aktarır? Bu yazımda bunları inceleyeceğiz.

Genç yaşından beri tehlikenin hep kıyısında yaşayan Dostoyevski ölüm kapısını çalana kadar bu huyundan vazgeçmemiştir. Uzun yıllar borç içinde sefil bir hayat sürmüştür ama buna rağmen kumardan, içkiden ve ruletten kendini alamaz. Kazanmanın ya da kaybetmenin habercisi olan o heyecanlı saniyeler Dostoyevski için yaşam felsefesidir ve hayatını bu heyecan dolu saniyelerin içinde yaşar. Dostoyevski aşırı uç duyguları aynı anda yaşar, hayatında hep farklı kutupları barındırır. Bu kişiliğini romanlarında ki karakterlerine de aktarır. "Yeraltından Notlar" adlı hikayesinde canlandırdığı kahramanına "Sizlerin ancak yarıya kadar getirme yürekliliğini gösterdiğiniz şeyleri ben sonuna dek götürmekten başka şey yapmadım." diye seslenir. Sonuna kadar götürdüm dediği şey kimi zaman hastalık kimi zaman derin vicdan azabı kimi zaman da pişmanlıktır. 

Dostoyevski "Öteki" adlı uzun hikayesinde, ikinci kişilik karakterini resmen ete kemiğe büründürür. Hikayenin kahramanı Bay Golyadkin namuslu, kendi halinde, alçak gönüllü ve yoksul bir memurdur. Bay Golyadkin de herkes gibi kalabalık insan topluluğu içinde bir yıldız gibi parlamayı hayal eder ancak istenmeyen konuk olmaktan ileriye gidemez. Bu durum bir süre sonra Golyadkin'de ikinci kişilik ile karşılaşmasına sebep olur. Yağmurlu bir günde karşılaştığı bu kişi Golyadkin'in tam tersidir. Birinci karakter ne kadar alçak gönüllü, dürüst ve çekingen ise ikincisi bir o kadar ahlaksız ve hilecidir. İkinci karakter Golyadkin entrikacı kişiliği ile ana karakter olan birinci Golyadkin'i arkadaşlarına düşman eder ve iş hayatını zor duruma sokmaya çalışır. Dostoyevski'nin "öteki ben" anlayışı sadece bu hikaye ile sınırlı kalmaz. İnsancıklar adlı romanında kazandığı ünün rüzgarına kapılıp herkesten ilgi görmeyi bekleyen ama alaycı bakışlardan başka bir şey ile karşılaşmayan genç Fyodor'da bir "ikinci ben" etkisi altındadır. Bunun dışında Karamazov Kardeşler romanında da aynı ana tema vardır. Ana karakterler İvan ve Smerdyakov'dur. İvan görgülü, ahlaklı, okumuş bir bireydir. Smerdyakov ise kardeşinin tersine sinsi, düzensiz ve kafasında binbir türlü sinsilik barındıran biridir. Bunlar fiziksel olarak ne kadar birbirlerine benzese de karakter olarak birbirine zıt iki insandır. 

Nasıl Yeraltından Notlar kitabındaki Bay Golyadkin, Dostoyevski'nin ikinci beni ise aynı insancıklardaki İvan'da Dostoyevski'nin ikinci benidir. Bütün bu zıtlıkları aynı yönde birleştiren Dostoyevski başarısını bu şekilde kanıtlamıştır. Hayatını acı ve ıstırap içinde geçiren Dostoyevski 28 Ocak 1881 yılında ciğer kanaması geçirerek vefat etti. 31 Ocak 1881 tarihinde ise yapılan cenaze töreninde yaklaşık otuz beş bin kişi tabutun arkasında yürüdü.