Cüzzamla Savaşın Kahramanı: Türkan Saylan

Cüzzamla Savaş Derneğini ve Lepra Hastanesi'ni kuran, Uluslararası Gandhi Ödülü'ne layık görülen, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneğinin kurucularından olan uzman hekim Türkan Saylan'ın hayat hikayesini sizler için anlattım.

Tarih sahnesi dönem dönem bazı kahramanlar yaratır. 20. yüzyılın sonlarında ise aydın bir hekim, cüzzam savaşçısı, özellikle kız çocuklarının okuması için büyük emek sarf eden bir kahramanı, yani Türkan Saylan’ı yarattı. Sizlere yazımda bu özel kadından bahsetmek istiyorum.

Öncelikle Saylan'ın hayat hikayesini anlatmakla başlayalım. 13 Aralık 1935’te İstanbul’da doğan Türkan Saylan 5 çocuklu bir ailenin en büyük kızıydı. Türkan Saylan’ın babası yani Cumhuriyet döneminin ilk müteahhitlerinden Fasih Galip Bey’in işlerinin bozulmasından sonra rahat bir hayattan zorlu bir hayata geçmişlerdi. Belki de bu yüzdendir ki hayatının ilerleyen dönemlerinde kız çocuklarının okuması, hayata atılabilmesi için elinden gelen her şeyi yapmış Saylan.

Hayatı boyunca hep köy doktoru olmayı düşleyen Saylan 1957 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne başlamış. Tıp okuduğu yıllarda üzerinde kadüse, yani tıp sembolü olan bir rozet almış kendine; sonralarda hayattaki en değerli takım o oldu diyerek bahsedeceği, hekim olmanın hakkını en çok verenlerden biri olduğu için gururla taşıyacağı rozeti.

1958 yılı ise hayatını değiştirecek yıllardan biri olmuş. Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları hastanesini ziyarete gitmiş. Öğrencileri gezdiren hastane personeli onları dokunmamaları gerektiği konusunda uyararak cüzzamlıların olduğu bölüme götürmüş. Saylan, bulundukları yerden aşağı doğru bakmış ve kıyafetleri parçalanmış cüzzamlı hastaları kaldıkları barakalardan çıkarken görmüş. Görevli gelip yemekleri kovalara döküp gitmiş. Sanki insanları değil, hayvanat bahçesindeki hayvanları besler gibi mekanik ve ruhsuz bir biçimde yapıyormuş bunu. Bu korkunç manzara Saylan’ı öyle üzmüş ki dokunmadan bir doktorun hastasını iyileştirebileceğine inanmayan Saylan bu olayı asla unutamamış.

İlk adım olarak tıp fakültesini bitirdikten sonra 1964 yılında yine İstanbul Üniversitesi’nde Deri ve Zührevi Hastalıklar anabilim dalında uzmanlığına başlamış. 1972 yılında doçentlik unvanını alan Saylan 1976 yılında da Cüzzamla Savaş Derneği’ni kurmuş. Türkiye’de bu hastalığın kontrol altına alınması ve tedavi edilebilir bir hastalık olmasının farkındalığı konusunda en büyük pay da yine kendisine ait.. Çok bulaşıcı bir hastalık olmasına karşın en büyük cesaret örneklerinden birini sergileyip hastalığın yaygın olduğu yerlerden biri olan Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine bizzat gidip hastalıkla savaşa öncülük etmiş. 1977’de ise en büyük hayali olan “Lepra Hastanesi”ni hayata geçirmiş. Cüzzamlılara toplumun bakışına karşın onları gönüllü tedavi edebilecek çok değerli hekimler ve hemşireler de yetişmiş hastanesinde. Yalnızca hastalığın kendisiyle değil; hastaları toplumdan dışlayan, ötekileştiren ve asıl tehlikeli olan hasta zihniyetlerle de savaş vermiş.

Türkiye’nin büyük çoğunluğu onu Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği ve dernekle birlikte yürüttüğü özellikle kız çocuklarını okutabilmek için verdiği mücadele ile tanıyor. Hayatında umutsuzluğa hiç vermemiş bu yüce gönüllü kadın uzun yıllar boyunca  genç yaşında evlendirilmek istenen kız çocuklarına, tarlalarda bahçelerde çalışmaya zorlanan erkek çocuklarına kurucularından olduğu derneği ile birlikte burs sağlayarak eğitime yönlendirdi.

Hayatındaki tüm zorluklara rağmen ona ihtiyacı olan cüzzamlı hastalar için, imkansızlıklar nedeniyle okuyamayan tüm çocuklar için hayatı boyunca ışımış bu kahramanı ölümünün 13. yılına yaklaşırken şu sözü ile analım:

 “Eğer bir yerlerde bilime, demokrasiye, barışa, aydınlığa aç bir çocuk senin ışığını bekliyorsa, sönmeye hakkın yoktur, ışıyacaksın! Ölüme saniyeler kalmış olsa bile...”