Çok Farklı Bir Sergi: Bitkiler Ve Algoritmalar Sergisi

Kredi: Siemens Healthineers

"Bitkiler ve Algoritmalar’" Seda Yörüker küratörlüğünde 28 Nisan 2021'den beri çevrimiçi olarak düzenlenen dijital bir sergi. Tıp alanındaki görüntülemeleri yapan ilk firma olan Siemens Healthineers tarafından düzenlenen bu sergiye gelin sanatsal eleştiri bağlamında bir bakalım.

Tıp alanındaki görüntülemeleri ve çekimleri yapan ilk firma olan aynı zamanda sağlık alanındaki teknolojik aletleri üreten (MR, tomografi vb.) Siemens Healthineers tarafından düzenlenen Seda Yörüker küratörlüğündeki "Bitkiler ve Algoritmalar" sergisinde, Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde yetişen zeytin, mimoza, lahana, avakodo, ceviz, nar gibi tıbbi görüntüleme cihazlarında gerçekleştirilmiş çekimleri çevrimiçi izleyicilerle buluşuyor. Seda Yörüker sergiyi tasarlarken hedeflerini şu şekilde açıklıyor: "Siemens Healthineers’ın teknoloji, bilim ve sanat arasında bağlar kurmak hedefiyle tasarladığı bu sergide algoritmaların bu kez bitkilerin sıradışı güzel, sıradışı çarpıcı dünyasına yönelmesini istedik. Siemens’in MR cihazında gerçekleştirdiği ilk çekiminin bir dolmalık biber olmasını tarihsel referans olarak aldık. Bugünün ileri teknolojisiyle yapılanmış Siemens tıbbi görüntüleme cihazlarında sadece çiçeklere değil; tümü Türkiye coğrafyasında yetişen meyve, sebze ve yemişlere de odaklandık. Bitki dünyası oldukça zengin olan bu coğrafyada bezelyeden nara, zeytinden lahanaya, muzdan mimozaya, selviye, fındığa, ananasa, cevize, kiviye uzanan sayısız bitki yetişiyor. Siemens Healthineers’ın Türkiye’nin her şehrindeki hastane ve kliniklerde görüntüleme cihazlarını kullanan uzmanların katılımına açık olan bu sergi projesinde sorunsalımız tıp teknolojisi ile sanatın ortak olgusu görüntüydü. İnsanların dünyası biraz da görüntüler dünyası.". Böylelikle röntgen sonrasında üretilen MR, tomografi, mamografi gibi görüntüleme teknolojileri tıp alanıyla kalmayıp bilim, insan yaşamı ve sanat arasında bağ kuruyor. Bu bağda, ‘görüntü’ ortak sorunsal iken bir yandan uzman doktorlar tarafından alınan görüntülerle optik bir merak gideriliyor bir yandan sanatın gelenekselden belki kopup belki ayrışarak yeniden üretilebilir teknik ile bitkiler dünyasının bilinmezlikler içindeki sanatsal duruşundan ilham alınarak elde edilen fotoğraflar sergileniyor ve hedefine bu anlamda ulaşıyor. 

Sergi kavramsal olarak; bitkiler, algoritma, sistemler, görüntüleme ve teknolojik imkanlarla sanat eseri oluşturup sunma kavramlarıyla eşleşiyor benim gözümde. Sergiyi incelerken bu açılardan ve perspektiften baktım. Evet bitkiler dünyanın ilk zamanlarından beri hatta insanlar yokken bile vardı. Bilimsel olarak damarsız tohumsuz sınıfındayken su yosunu, kara yosunu gibi en ilkel hallerinden kök salıp geliştiler. Zamanla damarlara, tohuma, meyveye kavuştular. Geliştikçe geliştiler. Buradan sergiyle ilgili olarak şu noktaya ulaşmak istiyorum: "Siemens Healthineers’da çalışan mühendisler, uzmanlar belli algoritmalarla çalışan görüntüleme cihazlarını zaman içerisinde belli amaçlara ulaşmak için adım adım tasarladılar. Tıpkı bitkilerin oluşum ve gelişim süreci gibi. Teknolojinin verdiği imkanlarla insanlara faydalı sayısız çekim gerçekleştirdiler. Ve tarihe atıfta bulunarak söylüyorum ki tarihteki X-Ray cihazıyla alınan ilk görüntünün dolmalık biber olması bir tesadüf değildi belki de. Tıpkı bu sergide bitkilerin sergilenmesi gibi.  

 

   

Frankfurt Okulu eleştirisine baktığım zaman bu sergi hakkında ne söyleyebilirim ya da bu serginin toplumla ilişkisini yeniden üretim mekanizmaları bakımından nasıl sorgulayabilirim diye düşündüğümde şunlar kalemime değdi. Eski Yunan’dan beri süregelen "Geleneksel bağlamda sanat yapıtının benzersiz değerinin temeli ritüellere dayalıdır." denilen ritüelistik temel, gerçek anlamda ilk devrimci yeniden üretim araçlarıyla krize girmişti. Ve bu bağlamda zamanla sanat yapıtı kült değerinin yanında sergilenme değerini ritüellerden (dinsel, mitsel) almaktan kurtuldu. İstenilen yerde ve zamanda ürünlerin sergilenme fırsatı artmış oldu. Daha çok kişiye ulaşan bu denli sergiler toplumsal açıdan farklı sorular sordurur oldu bana. Bunlardan bazıları ise şöyle:

• Bu sergilerin çoğalmasıyla sanat sanat içindir anlayışında bir farklılık oldu mu? 
• Sanat yapıtının biriciklik değeri ya da kült değeri zedelendi mi? 
• Sergilerin toplumsal içerik ve işlevlerinde bir değişiklik oldu mu? 

Bu soruları "Bitkiler ve Algoritmalar" dijital sergisi üzerinden bugün şöyle sormak istiyorum fakat cevap almak istediğim içindeğil çünkü cevap alabilecek ya da değerlendirme yapabilecek bilgi birikimine sahip değilim. Sadece sergide bitkilerin iç mekanizmalarının görüntülenip fotoğrafın verdiği imkanlara boyanarak, alt metinlerle yeniden sunulmasını kendi gerçekliğimde bir yere oturtmak istiyorum. 

• Bu sergide bitkilerin eski zamanlarda şifa kaynağı olarak gösterilip ritüel kabul edilmesine bir atıf yapılmış mıdır? 
• Benjamin Walter’ın eleştirisini anımsayacak olursak büyücülerin bir cerrahtan farklı olarak gördüklerini farklı bir şekilde farklı gerçekliklerde yansıtması ve bu bağlamda bizim baktığımızda aynı görüntüyü bir ressamdan farklı bir kameradan farklı görmemizdeki gerçeklik olgusu bu serginin neresinde karşımıza çıkıyor? 
• "Bitkiler ve Algoritmalar" dijital sergisinde teknolojik imkanların sağladığı imkanların gelişmesiyle ortaya çıkan eserler daha nereye sürüklenebilir veya ilerler? 

Sonuç olarak bence bu sergi bitkilerin görünen, yüzeysel gerçeklikteki görüntülerinden ziyade tıbbi tekniklerle bitkilerin iç gerçekliklerini görsel anlamda ön plana çıkarıyor.