Bilge Siyasetin İlkeleri

Bu yazımda sizler için Maveraünnehir'de Tahiriler Devleti'nin kurucusu Tahir b. Hüseyin'in yazdığı ve daha sonra Türkçe'ye çevrilen ve ham hali mektup şeklinde olan "Bilge Siyasetin İlkeleri" adlı eseri ele alacağım. Detaylar için tıklayın!

Siyaset kavramı geçmişten günümüze kadar önemini artırarak gelmiştir. Bunun sebebi siyaset sonucunda iktidarı kazanan kişi ya da grupların etkisinin tamamen halk üzerinde olmasıdır. Halk ise bu dünyadaki yaşamın en önemli unsurudur. Bu sebeple iktidarı kazanan kişi ya da grupların devleti yönetim biçimleri ve şekilleri çok önemlidir. Bu konu üzerine çeşitli kitaplar yazılmış olup özellikle adalet kavramı üzerinde önemle durulmuştur. Türk ve Türk-İslam gruplarında ise önde gelen alimler ve siyaset bilginleri bu konu üzerine çeşitli eserler bırakmıştır. Devletlerin rejimlerinin iyiliği ve kötülüğü üzerine ya da halkların bilgisizliği veya bilgelikleri üzerine yazılar bizlere bırakılmıştır. Bu önde gelen siyasetçi ve filozof alimlerden bir tanesi de İbn Haldun'dur. İbn Haldun her ne kadar günümüzde gerekli önemi görmese de modern devlet kavramını ortaya koyan ve bu kavram üzerine, halklar ve devletler üzerine, yeni kavramlar üreten bir şahsiyettir. Kendisi önemli eseri Mukaddime'de bu konular üzerinde durmuştur. Mukaddime adlı eseri ayrıca kamu hukuku açısından da önem arz etmektedir. Bu sebeple bu eserde bulunan her türlü kavram ve kitapçığın önemi çok fazladır. Bu kitapçıklardan bir tanesi de Tahir b. Hüseyin'in oğlu Abdullah b. Tahir'e yazdığı ve gönderdiği mektuptur. Bu mektup günümüzde Bilge Siyasetin İlkeleri şeklinde çevrilerek bizlere ulaşmıştır. 

Tahir b. Hüseyin, Tahiriler Devleti'nin kurucusudur. İbn Hüseyin Devleti'ni kurmadan önce dönemin Abbasi Halifesi Memun'un emri ile Horasan'da valilik yapmaktadır. Ancak İbn Hüseyin bağımsız davranarak hutbesini Memun lehine okutmaz ve bastırdığı paralarda Memun'un adını geçirmez. Ancak buna rağmen belli bir süre Memun ile arası bozulmaz. Belirli savaşlar patlak verir ve Memun ile arası bozulur. Ayrıca da Memun tarafından Tahir b. Hüseyin'in oğlu Abdullah b. Tahir Şam ve Mısır valiliğine atanır. Bunun üzerine İbn Hüseyin bu meşhur mektubu oğluna gönderir. Bu mektup dönemine göre yazılmış en kaliteli siyasetnamelerden bir tanesidir. İbn Haldun eserinde bu mektupu içeriği ve şekli bakımından, bilgilerin aktarılması bakımından ve yine içerdiği evrensel ve İslamik değerler bakımından övmüş ve ayrı bir yere koymuştur. Mektupta geçen kural ve kaidelerin her yönetici tarafından uygulanmasını söylemiş ve önemine değinmiştir. Mektupta geçen paragraf başlıklarından bazıları şunlardır:

• Yöneticilik görev ve sorumluluğunun bilincinde ol.
• Adaleti ve hukuku gözet.
• Denetimi ihmal etme.
• Siyasi etik ilkeleri gözet.
• Keyfi davranma ve öfkeyle hareket etme.
• Kötü alışkanlıklar ve davranışlardan sakın.
• Yargıya önem ver.
• Atamalarda titiz ol.
• Hak arama hürriyetini sağla.
• Bilgin kimseler ile istişarede bulun.