Avrupa Sanatında Skandal Yaratan Eserler

Sanat eserleri takdir görüyor çoğu zaman. Ancak bazen de eserlerin toplumsal veya estetik açıdan tepki topladığı da oluyor. Size tarihe skandal olarak geçmiş bazı eserlerden bahsedeceğim. İyi okumalar!

1. ORNANS'TA CENAZE, 1850

The Burial at Ornans yani Ornans'ta Cenaze, realist bir Fransız ressam olan Gustave Courbet tarafından 1849 ve 1950 yılları arasında resmedilmiş bir tablodur. Bu tablo ressamın büyük amcasının 1848 yılındaki cenaze törenini anlatmaktadır.

Resme baktığınızda "Buradaki skandal olan şey ne?" dediğinizi duyar gibiyim. Hemen açıklayalım o zaman.

Tablonun "ürkütücü" durması ve “köylü"lerden oluşması başlı başına bir sebepti aslında. Fransız Devrimi'nde politik olarak Fransa'da ciddi bir istikrarsızlık ve karmaşa bulunuyordu, bu yüzden de Fransa atmosferinde ölüm ve köylüler son derece hassas konulardı; çünkü bu konular kentli ve üst sınıflara "devrimci" travmayı hatırlatıyordu. Tablodaki figürler neredeyse birbirinin aynısı ve eşit (bakışlar, yüz ifadeleri, duruş, kıyafetler vs.) bu da onu “demokratik” ya da o zamanın ürkütücü kelimesi “sosyalist” bir resim yapıyordu. Devrimci dönemi eserler tarih resim türüne ayrılmıştı: Kralların; kahramanların tasvirlerine, mitolojik hikayelere, savaş sahnelerine… Köy yaşamı konularına değil. Köy yaşamı o dönem için absürt karşılanıyordu.

Aşağıda tablodan bir kesit görüyorsunuz. Cesedin konulduğu oyuğun yeni açılmış olması, etrafa saçılmış gerçek kemik parçalarının olması ve ön planda yani izleyicinin hemen önünde olması, görüntünün ürkütücü doğasını vurgulamaktadır. Dönemin sosyolist ve demokrasiye bakış açısı, iskelet ve ölüm mesajinı vermesi, o dönemde büyük bir skandal yarattı.

Ek bilgi:

"Memento Mori" : Tablolarda çizilen iskeletler için kullanılan bir ifade ve latince bir deyimdir. "Ölüm" ve "fani dünya" mesajı verir. Manası ise "Öleceğini Hatırla"

2. KIRDA ÖĞLE YEMEĞİ, 1863

The Luncheon on the Grass yani Kırda Öğle Yemeği'ni, Fransız ressam Édouard Manet 1862 ve 1863 yılları arasında resmetmiştir. Bu tabloyu resmederken Rönesans dönemi klasiklerini örnek aldı ama yüzüne gözüne bulaştırdı. Peki neden?

Resimdeki çıplak kadın doğrudan izleyicilerin gözlerinin içine bakıyor. Bu, Rönesans resimlerinin "ideal nude"larının yapacağı bir şey değildir. Bu bakış şehvet için bir davet gibi görünüyor ve çıplak kadın ve giyinik iki adam bir kontrast oluşturuyor. Bu eser, 19. yüzyıl Paris'inde gerçekleşen erotik eğlenceleri betimleyen gerçek bir sahne olduğunu düşündürdü ve halka açık bir sergide sergilendi. Resim, Güzel Sanatlar Akademisi'nin renk ve perspektif kurallarına uymadığı için estetik olarak "yanlış" olduğu düşünüldü ve skandal bir eser olarak sanat tarihine geçti.

Manet'in esinlendiği Rönesans klasiği eser. En sağdaki figürlere bir bakın. Manet'in eseriyle karşılaştırdığınız zaman sizce bu eserdeki renk ve perspektif uyumu nasıl?

3. MARIE ANTOINETTE ÇEMİS ELBİSE İÇİNDE, 1783

Bu iki resim, 18. yüzyıl sonlarında ün kazanan Fransız portre ressamı Élisabeth Vigée Le Brun tarafından resmedilmiştir. Le Brun 1755'te Paris'te doğdu. Babası da bir ressamdı ama daha o 12 yaşındayken ölmüştü, bu yüzden çoğunlukla resim çizmeyi kendi kendine öğrendi. Kendisi bir sanat tüccarıyla evlendi, çok mutlu bir evlilik geçirmedi ama bu durum sanat kariyeri için önemli bağlantılar kurmasına yardımcı oldu. 18. yüzyılda Akademi'ye kabul edilen 4 kadından biriydi kendisi. En büyük fırsatını 1779'da Fransız Kraliçe Marie-Antoinette'in portresini yapmak üzere Versay'a çağrıldığında yakalamıştı. İki kadın arkadaş oldular ve Le Brun kraliçenin hususi ressamı oldu ve birçok kez onun portresini çizdi. Misal aşağıda gördüğünüz soldaki resim Marie-Antoinette Çemis Elbise İçinde ve sağdaki Gül ile Marie-Antoinette... 

Soldaki resim sergilerde gösterildi ve kraliçenin giydiği çemis elbise yani buna o dönemin geceliği denebilir, skandal olarak görüldü. Çünkü kraliçe gibi önemli ve soylu birisinin geceliği ile halka gösterilmesi hoş karşılanmadı ve bu portrenin kraliçenin değerini düşürdüğü düşünüldü. Bunun üzerine ressam bu tabloyu sergiden çıkardı ve bu skandalı telafi etme amacıyla sağdaki resmi, Gül ile Marie-Antoinette tablosunu yaptı. Böylelikle kraliyetin "görgü kuralları" ile uyumlu olan bu ikinci versiyonunu çizmiş oldu.