Antik Yunan’da ve Sanatta Phyrne

Antik Yunan'da yaşamış ünlü hetairalardan biri olan Phyrne, tarihe ve sanata konu olacak kadar ünlü bir kadındır. Phyrne'nin tarihte ve sanattaki yerini yazdım. Gelin birlikte öğrenelim.

Phyrne, milattan önce 4. yy’da yaşamış bir kadındı. Tarih ve sanat onu ünlü konuşmacı Hypereides tarafından savunulduğu dava ile tanır. Bu olayın birçok resme ve heykele ilham olduğu rivayet edilir.

Phyne, gerçek adıyla Mnesarete, Thespiae şehrinde doğdu ve daha çok Atina'da yaşadı. Phyrne, güzelliği ve zekası dillere destan bir kadındı. Felsefe, siyaset, sanat ve edebiyat gibi konulardan anlayan hetairalardan biriydi. Hetairalar dönemin zengin ve güçlü adamlarının ücretli eşlikçileri olarak tanımlanıyordu. Sıradan halkın pek karşılaşabileceği türden kadınlar değillerdi. Phyrne ise dönemin en ünlü hetairasıydı. Güzelliği ve seçiciliği ile ünlenmişti. Lidya Kralı’nın Phyrne için hazinesinin azımsanmyacak bir kısmını tükettiği söylentiler arasındadır. Süregelen söylentilerden bir diğeri de Phyrne’nin dönemin en zenginlerinden biri olduğudur. Öyle ki Büyük İskender’e yıkılan Thebai surlarını yeniden yaptırabileceğini söylemiş fakat üzerlerine “İskender tarafından yıkıldı, Hetaira Phyrne tarafından yeniden yapıldı” yazılmasını talep etmiştir.

Phyrne ile ilgili bilgilerin çoğunu Athenaeus’tan öğreniyoruz. Anekdotlarından birinde Phyrne’nin Eleusinia ve Poseidonia festivalleri sırasında saçlarını saldığını ve çırılçıplak denize girdiğini yazar ve bu olayın ressam Apelles'e ünlü Afrodit Anadyomene eseri için ilham olduğu düşünülür. Bir başka söylentiye göre Atinalı heykeltraş Praksiteles, tarihteki ilk çıplak kadın heykeli olan Knidos Afroditi eseri için Phyrne’yi model olarak kullanmıştır.

Phyrne’nin tarihte yer eden en büyük olayı ise yargılanmasıdır. Öyle ki bu duruşma sanatta da yer edinmiş, ressam Jean-Léon Gérôme “Phyrne Areopagus Önünde” adlı eserinde bu olayı ölümsüzleştirmiştir. Yargılanmasının sebebi arasında çeşitli fikir ayrılıkları vardır. Kimileri Eleusis Töreni’ne yapılan saygısızlıktan dolayı yargılandığını söyler, kimilerine göreyse dinsizlik suçundan yargılanmıştır. Fakat kaynaklar ölüm cezasına çarptırılması istemiyle yargılandığına hemfikirdir. Phyrne’yi savunma görevini de dönemin ünlü hatiplerinden Hypereides üstlenir.

Phyrne ve Hypereides, Areopagus yargıçlarının önüne çıkarlar ve Hypereides savunmasına başlar. Savunma pek de yargıçların fikrini değiştirmiyor gibi görünmektedir. Hypereides bunu anladığı anda uzanır ve Phyne’nin üzerindeki kıyafeti çekerek alır. Gérôme işte tam da bu görüntüyü resmeder. Yargıçlarının yüzlerinde dehşet, şaşkınlık, hayranlık gibi pek çok ifade açıkça seçilebilmektedir. Tablonun sol tarafında sağ kolu ile yüzünü kapatan Phyrne görülmektedir. Bu olay yargıçların kararını değiştirmiş ve Phyne duruşmadan beraat etmiştir. Kimine göre yargıçların fikrini değiştirmesinin asıl sebebi dönemin inanışına göre böylesine büyüleyici bir güzelliğin tanrısal nitelikler taşıdığına kanaat getirilmesi ve bu sebeple suçlu olarak görülememesidir. Phyrne’nin güzelliği yargıçlara "Afrodit'in bir peygamberi ve rahibesini" yargılayamayacak kadar büyük bir korku aşılamıştır.