Namık Kemal: İntibah

Bu yazımda sizler için "Vatan Şairi" olarak nitelendirilen, Osmanlı Devleti'nin reform sürecinde topluma fikirleri ve edebi eserleri ile ışık tutan Namık Kemal'in İntibah adlı eserini inceleyeceğim.

İNTİBAH ÖZET

Şüphesiz 19. yüzyılda Türk şairler tarafından romanlarda kullanılmış olan birtakım tipler bulunmaktadır. Bu tipler genel olarak masum ve güzel kadın, genç ve yanlış batılılaşma sürecinde bir mirasyedi erkek, bilgili öğretmen veya eğitmenler olarak sıralanabilir. Bu romanda da Namık Kemal girizgah olarak kendisinin tahlileri neticesinde mirasyedi tiplerin çokça bulunduğu bir yer olan Çamlıca hakkında bir tahlil yaparak başlamıştır. Tahlillerini başarılı bir şekilde gerçekleştiren yazar daha sonra karakterleri tanıtmaya başlamıştır. Kitapta Ali Bey, Mahpeyker, Dilaşub, Abdullah Efendi, Fatma Hanım, Mesut Efendi ve Atıf Bey olmak üzere yedi ana karakter bulunmaktadır. Ali Bey, genç bir mirasyedi ve belli bir bilgi birikimine sahip iyi eğitim almış, ahlaklı bir kimse olarak tasvir edilirken, Mahpeyker ise tam aksine kötü bir eğitimden geçmiş, hayat kadınlığı perdesinin üstüne çeşitli dolandırıcılık tekniği eklemiş müthiş güzellikte ve sinsiliklte bir kişi olarak tasvir edilmiştir. Dilaşub ise ilk cümlelerimde bahsettiğim üzere bu romanda masum ve güzel kadın tiplemesine sahip olan kişidir. Abdullah Efendi ise bu kadar güzelliğin aksine bilakis çirkinliği ile tasvir edilen bir kimsedir. Fatma Hanım ise Ali Bey'in annesidir. Onu çok sevdiği ve önemsediği yazar tarafından gözümüze sokulmaktadır. Mesut Efendi ve Atıf Bey ise Ali Bey'in yollarının kesiştiği ana karakter olarak söylesek de birer yan karakterlerdir. Bu karakterler de sıradan insanlardır. Yani gerektiği kadar kötü gerektiği kadar iyilerdir. 

Kitabımızın ilk bölümlerinde Ali Bey, arkadaşları ile iş çıkışı sohbet ederken Mahpeyker'e rastlar. Bu rastlaşma sonucu ise arkadaşlarının ısrarı neticesinde kendisinden o dönemin şartlarına göre bir randevu talep eder ve onu beğendiğini arz eder. Mahpeyker ise diğer romanların aksine Ali Bey'e onun parasından faydalanmak veya mirasının üstüne konmak amacı ile değil tam anlamıyla Ali Bey'i beğendiği için ona yaklaşır. Ancak Mahpeyker'in amacı sadece isteklerini tatmin etmektir. Ali Bey ise daha mufazakar bir tutum içinde olan duygularını ön planda tutan evlenecek temizlikte bir kadın aramaktadır. Bu zıtlık baş gösterirken Mahpeyker ile Ali Bey yavaş yavaş flört etmeye başlar. Ancak yine böyle bir günde Mahpeyker ve Ali Bey, Mesut Efendi'ye rastlarlar. Mesut Efendi, Mahpeyker'in temiz bir kadın olmadığını bildiği için ona laflar söylemeye başlar. Bu laflara çok alınan Ali Bey, Mesut Efendi'ye celallenir. Ancak Atıf Bey ve Mesut Efendi, Mahpeyker'in nasıl bir kadın olduğunu Ali Bey'e anlatır. Olanlar neticesinde şoka uğrayan Ali Bey uzun bir süre Mahpeyker'den ayrı kalır. Ancak Mahpeyker türlü oyunlarla Ali Bey'i kendisine tekrardan bağlar ve onu da kendi kötü yoluna sürükler. Bu durumdan rahatsız olan Fatma Hanım sorunun çözümünü evine ve Ali Efendi'nin haremine Mahpeyker'den çok daha güzel ve naif aynı zamanda temiz ve masum bir kız alarak bulur. Bu kızın adı Dilaşub'tur. Ali Efendi bir takım olaylar neticesinde Mahpeyker'e karşı zaten zedelenmiş olan güvenini tamamen kaybeder ve ondan ayrılır.

Annesi tarafından ve kendi isteği ile de Dilaşub ile evlenir. Ancak bu olanları kendisine yediremeyen Mahpeyker, Abdullah Efendi olarak bilinen her türlü kötü işte parmağı olan ayrıca kendisine aşık olduğunu bildiği kişiden yardım ister ve türlü oyunlar düzenler. Bu oyunlar neticesinde Ali Bey ile Dilaşub ayrılır ve Dilaşub, Mahpeyker'e satılır. Bu sırada Fatma Hanım olanlara dayanamayarak ölür. Ali Bey ise hem ruhsal olarak hem ekonomik olarak sefil bir haldedir. Her şeyini kaybetmiş ve kötü yollara sapmıştır. Mahpeyker intikam ateşini Dilaşub'a eziyet ederek biraz da olsa söndürür. Ancak Ali Bey'den tekrardan ilgi göremediği için bu ateşi tamamıyla söndürmek amacıyla Ali Bey'i öldürmeyi planlar. Bu planı harekete geçirecek ise Abdullah Efendi ve onun tutmuş olduğu Hırvat adında bir seri katildir. Ali Bey bağ evindeyken onu öldürmek üzere tutulmuş olan Hırvat, Dilaşub'un Ali Bey'e haber vermesi neticesinde başarısız olur. Ali Bey en yakın karakola giderek zabitleri alır ve bağ evine götürür. Bu sırada Dilaşub, Ali Bey'in onu tekrar sevemeyeceğini düşündüğü için Ali Bey'in paltosunu giyer ve yatar. İçeri giren Hırvat, Dilaşub'u Ali Bey zannederek bıçağı onun tam kalbine saplar. Bu sırada zabitler gelir ve herkes kaçmaya başlar. İçeri girdiğinde Dilaşub'un can vermek üzere olduğunu gören Ali Bey onu sevdiğini söyler ve Dilaşub can verir. Bu sırada olayları izleyen Mahpeyker'in acımasız sözleri neticesinde Ali Bey'de Mahpeyker'i öldürür. Hırvat ise zabitler tarafından öldürülmüştür. Ali Bey cezaevine girer. Cezaevi sonrası ise kederinden yataklara düşer ve can verir.

ELEŞTİRİ

Türk roman dünyasına yeni bir soluk getirmiş olan Namık Kemal, bu romanda da realist tutumu ve olaylara bakış açısı ile gönlümüzü doldurmuştur. Ancak mekanların ve karakterlerine ruh tahlilerine bu derece önem vermekteyken, olayları bu kadar kısa ve net bir şekilde anlatması ve bitirmesi garipsenmelidir. Nitekim uzun süren bir mekan tasviri veya kişi tasvirinden sonra okuyucu uzun bir biçimde olay örgüsü ve olay tahlili beklemektedir. Ancak yazar güzel bir şekilde ifa ettiği olaylara bakış açısını çok sınırlı tutmuş olayları birer cümle ile özetleyerek kitabı bitirmiştir. Karakter tahlillerinden sonra heyecan ve merak ile olay örgüsüne geçen okuyucu olay örgüsünün çok kısa ve merak uyandırmayıcı tutumunu gördüğü için hezeyana uğramaktadır. Ayrıca eser roman türündedir. Seçilen karakter tiplemeleri çok başarılıdır. Nitekim bu sayede çok daha kapsamlı çok daha karakter tahlillerinin olduğu uzun bir kitap yazılabilir. Ancak yazar bu başarılı tiplemelerin derinlerine çok inmeden yaşanan olayların başını ve sonunu birer paragrafa sığdırarak kitabı bitirmeyi seçmiştir. Ama her halükarda kitabın artıları ve güzellikleri eksilerinin önüne geçmektedir. Bu eser Türk roman okuyucuları tarafından her daim başucu kitaplarından bir tanesi olarak tercih edilmiştir ve edilmeye devam edecektir.