Edebiyatta Büyülü Gerçekçilik Nedir?

Edebiyatta büyülü gerçekçilik akımı nedir? Okuduğumuz hangi kitaplarda bu akımı görebiliriz? Bu soruların cevaplarını ve daha fazlasını yazımda bulabilirsiniz. İyi okumalar...

“Edebiyat dünyasında sıra dışı olanın, sıradanlaştırıldığı bir teknik ya da bir akım olarak bilinen büyülü gerçekçilik, düşsel dünya ile var olan dünya arasındaki farklılıkları ortadan kaldırarak, bu akıma ya da tekniğe bağlı olarak yazan veya okuyan herkesin özgürce hareket edebileceği ve düşsel olarak kesinlikle ve kesinlikle kısıtlanmayacağı bir alan oluşturur. Büyülü gerçekçilik tekniği; gerçekliğin doğasını ya da somutluğunu sorgulamaktan ziyade bize olağanüstü olan bir durumu gerçekliğe yedirmekle gösterir. Bu durumu büyülü gerçekçiliğe bağlı olarak yazılan öykü ve romanlardaki imgelerden anlayabilir ve haliyle gözlemleyebilir, yorumlayabiliriz.”

1925 yılında Alman eleştirmen Franz Roh, günlük ve sıradanlaşmış olan konuları garip çağrışımlarla ve tasvirlerle ifade eden sanatçıların çalışmalarını sunabilmek adına büyülü gerçekçilik kavramını ortaya atmıştır. Bu akımın en önemli temsilcilerinden birkaçı: Gabriel Garcia Marquez, Italo Calvino; Haruki Murakami, Julio Cortazar ve Türk Edebiyatı’nda da Latife Tekin…

Calvino’nun, Görünmez Kentler kitabındaki kent kurguları ve onları işleyiş biçimi, bu akıma ya da tekniğe bağlı şekilde işleniyor diyebilmemiz mümkündür. Kitaptaki her farklı bir kent; farklı duygular hissettiriyor, barındırıyor ve bunu sanki normal bir şeymiş gibi, somut bir şeymiş gibi işliyor, aslında olay tam olarak burası. Kentleri işleyiş biçimi birbirine bağlı olarak değil, birbirinden çok farklı hissiyatlar barındırabilen kentler. Tamamen uçuk bir kent de görebiliyoruz, farklı bir sayfada ise “ben bu şehri gördüm” de dedirttiriyor.

Calvino, Görünmez Kentler kitabını “Yaşanmaz hale gelen kentlerin kalbinden doğan bir rüya.” olarak açıklıyor. Mutlu kentler de bulunuyor ve bunların yanında mutsuz kentler de, ancak birisinden ötekine asla geçemiyoruz. Calvino’nun kentleri, bir kurmacayla birlikte, gerçeklik ile hayal arasındaki yolu izletiyor.

Gelelim bir diğer yazara ve kitaba: Julio Cortazar ve Seksek

Julio Cortazar’ın Seksek kitabı bence, okuyucuya çok farklı bir deneyim yaşattırabilecek ve bu kadar profesyonel ve zevkli şekilde yaşattırabilecek belki de dünya üzerinde nadir kitaplardan birisi. Kitap 115 bölümden oluşturulmuştur ve Cortazar 56. bölüm bittiğinde der ki: “Bitti!”  Ve 57. bölüme şöyle başlar: “Okunması zorunlu olmayan bölümler.” Bu andan itibaren kitabın isminden de anlayacağımız üzere romanın içinde “seksek” oynamaya başlarız, Cortazar’ın istediği şekilde. Başından sonuna, ortasından başına, oradan tekrar sonuna gibi. Kitabın bütün profesyonelliği aslında burada, kitap üç farklı şekilde okunabiliyor:

• Cortazar’ın istediği gibi, yani seksek oynayarak...
• 56. bölümün sonunda Cortazar’ı dinleyerek kitabı bırakabilirsiniz.
• Normal bir roman okuyormuş gibi, başından sonuna kadar dümdüz bir şekilde de okunabilir.

Cortazar’ın tüm büyüsünü ve gerçeküstücülüğünü hem kurguda hem de kitabın içinde bir hayli görebiliriz.

Tüm bunların dışında birazda Stephen King’den bahsetmek istiyorum. Under the Dome olarak bilinen “Kubbenin Altında” kitabı, diziye uyarlanmış biçimiyle de etkisinden çıkamadığım nadir kitaplardan. Bir kasabanın üstüne kubbe düşmesinin yanı sıra sanrılarla geleceği görebilen ve sanrılarını resmedebilen bir kişilik oluşturmak ve düşünmek, tam olarak bu akımın içindedir, diye yorumlamak istiyorum. Kubbenin düşmesiyle ortaya çıkan yumurta, yumurtayla birlikte “alfa” olarak adlandırabileceğimiz gerçeküstü ve olağanüstü bir karakterin yanında; yine kubbe düşmesiyle aynı anda krize girip aynı şeyleri söyleyen ve devamlı tekrarlayan gençler...