Her Ülkenin Ortak Problemi: Faiz Tuzağı

Bir kağıt doların 0,11 mm kalınlıkta olduğu ve bu orana göre aya iki defa gidip gelinebilecek kadar borcu olan ABD’nin, piyasada fiziksel olarak dolaşan parasının 1 trilyon doların biraz altında olduğu, mevcut borcunun ise 14.3 trilyon dolar olduğu belirtiliyor. Mevcut para 1 trilyonken nasıl oldu da 14.3 trilyon borç oldu?

ÜLKELER BORÇLARINI NEDEN ÖDEYEMEZ ?

Süregelen ekonomik koşullar sonrasında, ülkenin elindeki nakit rezervi azaldığında, Federal Rezerv’den borç alan ABD'nin, fiziksel paralarının sabit kalmasıyla beraber borçları artmaya devam etti.

ABD’nin borcu borçla kapattığı bu sistemde en önemli faktör faizdir. İhtiyaç duyulan nakit olmadığı durumda, kredi için %x oranında faiz isteyen bankalar, çekilen paranın % (100+x) katı ile geri ödenmesini istiyor. Borç alınmasına rağmen mevcut fiziksel para miktarı değişmezken, borçtan kaynaklanan parayı nasıl ödenebilir?

Bütün bu soruların cevabı faiz sisteminde yatıyor. Elinizdeki parayı gidip bir bankaya yatırdığınız zaman banka hem kendi güvenliği için hem de yatırımcısının güvenliği için %10 oranında parayı bankada tutar. Buna Kısmi Rezerv denir. Geri kalan %90 oranındaki parayı kredi olarak geri verebilir. Bu işlemi birkaç banka gerçekleştirdiği zaman, aslında var olmayan rezervleriyle para oluşturmuş olurlar.

Örneğin; bankaya birisi 1000 TL yatırdığında banka 100 TL tutup başkasına 900 TL’sini ödünç verebilir. Ödünç alan kişi bu parayı bankaya yatırınca banka bunun üzerinden yeniden başkasına 810 TL ödünç verir. Bu işlem devam eder ve bankacılık sistemi sayesinde başlangıçtaki yatırılan 1000 TL 10000 TL’ye kadar ulaşır (1000 TL+900 TL+ 810 TL+ 729 TL + … =10000 TL). Böylece %90’lık olmayan para, bankada var olarak gözükür.

Bu sistem devam ettikçe yoktan oluşturulmuş 10000 TL aynı işlemlere bir kez daha tabi tutularak, 10000 TL daha varmış gibi gösterilir. Faizle üretilen para, yeniden faizle çoğaltılır. Bu durumdan kaynaklı fiziksel para sabit olmasına rağmen banka rezerv fiyatları artmış olur.

ABD bu durum yüzünden borcunu ödeyemez. Elindeki tüm nakit parayı verse dahi borcu bitmeyeceği gibi piyasada para kalmaz. İhtiyaç duyulan para tekrar alınmak istendiğinde tekrar faiz ödenmek durumunda kalınır. Anlayacağınız faiz tuzağı tam bir bataklıktır. Türk atasözü ile “Yukarı tükürsem bıyık, aşağı tükürsem sakal!” durumunun vuku bulduğu bu durumdan -var olmayan paraya borçlanmaktan- başta ABD olmak üzere tüm ülkeler muzdariptir.

Bu  para sistemi dünyanın her yerinde kullanılmaktadır ve küresel rezerv para birimi olan ABD doları yüzünden herkes bu sisteme girmiştir. Bretton Woods anlaşmasına göre IMF bu sistemin koruyucusudur.

FAİZ TUZAĞI NASIL OLUŞTU? BANKALAR NASIL PARA ÜRETTİ?

Eski zamanlar da bankalar, yatırım rezervi kadar kredi vererek yatırımcıların parasını koruma görevini üstlendi. Güven bağı oluştuktan sonra bankalar, yatırım rezervi değil de mevduat olarak yatırılan parayı kullanmaya başladılar.

Örneğin; 2 milyar para ile banka açmış birisi, bankaya mevduat olarak 5 milyar yatırılsa dahi sadece 2 milyarlık kredi veriyorlardı. Müşterilerin parasını banka koruyordu. Güven oluştuktan sonra, günümüzde %10 kısmi rezerv dışında, mevduat hesaplarındaki paralar kredi olarak veriliyor. Böylelikle banka yatırımcısının parasını çevirerek para oluşturuyor. Bu paraya Kaydi Para deniyor.

Mevduat borçlarının %20’si kadar nakit tutan banka (tutmak zorunda oldukları rezerv miktarı) geri kalan parayı kredi olarak vererek rezervini arttırıyor.

Kaydi paralarla rezervini arttıran bankalar gün sonunda, ülke bazlı fiziksel para 1 trilyonken, kaydi para 10 trilyon oluyor.

Böylece kaydi paradan kaynaklı faiz tuzağı sayesinde, 1 trilyonluk ABD 14 trilyonluk bataklığa düşmüş oluyor.