Sosyal Öğrenme Kuramının Temeli: Bobo Doll Deneyi

   İlk kez insan davranışlarının anlaşılmasında bilişsel düşünce süreçlerinin dikkate alınmasının önemini vurgulayan Albert Bandura, sosyal öğrenme kuramının temellerini bilişsel ağırlıkçı davranışçılık yaklaşımıyla ele almıştır. Albert Bandura'ya göre, davranış öğrenilir ancak hemen sergilenmeyebilir. İnsanlar, hayvanlardan farklı olarak düşünürler ve kendi çevrelerini kendi seçebilirler. İnsan zihinsel işlemler sonucunda bilinçli bir şekilde tepkide bulunur. Psikolog Bandura'ya göre öğrenme bilişsel süreçlerle kazanılan bilgi bütünüdür ve birey, çevre ve davranış üçgeninin etkileşimi ile öğrenme gerçekleşir. İnsan davranışları sadece pekiştirme yoluyla değil bilişsel, davranışsal ve çevresel faktörlerin karşılıklı etkileşimiyle açıklanır. Sosyal öğrenme iki veya daha fazla insanın bulunduğu her ortamda gerçekleşebilir ve insan davranışlarının neredeyse tümünü açıklayabilir.

   Albert Bandura bu kuramını ileri sürmeden önce ''Bobo Doll Deneyi" adını verdiği bir deney yaptı. Deney, Stanford Üniversite'nin anaokulunda 3-6 yaşları arasında 36 erkek ve 36 kız çocuk ile gerçekleştirildi. 72 çocuk, her grupta kız-erkek sayısı eşit olmak üzere 24 kişilik üç gruba ayrıldı. Birinci gruptaki 6 kız, 6 erkek toplam 12 çocuğa saldırgan kadın; diğer 6 kız, 6 erkek 12 çocuğa ise saldırgan erken model olarak gösterildi. Saldırgan kadın ve saldırgan erkek model 10 dakika boyunca hacıyatmaza tekme, yumruk gibi şiddet figürleri uyguladı. İkinci gruptaki 6 kız, 6 erkek çocuğa saldırgan olmayan kadın; diğer 6 kız, 6 erkek çocuğa saldırgan olmayan erkek rol model gösterildi. Saldırgan olmayan kadın ve erkek rol model 10 dakika boyunca hacıyatmaza kibar bir şekilde davrandı. Üçüncü gruptaki 24 çocuğa ise hiçbir rol model gösterilmedi. 

   Sonrasında çocuklar oyuncaklarla dolu odaya teker teker alındı. Çocuklar oyun oynamaya başlayınca bir araştırmacı odaya girdi. Çocuklarda hafif saldırganlık dürtüsü oluşturmak amacıyla, o oyuncakların en sevdiği oyuncaklar olduğunu ve oyuncakları başka çocuklar için ayırdığını söyledi. Sonra çocuklar, içinde hem şiddet unsuru içermeyen (mutfak oyuncakları, peluş hayvanlar, çeşitli boyalar...) hem de şiddet unsuru içeren (tokmak, tabanca, bıçak...) oyuncakların ve bir de hacıyatmazın olduğu odaya geçtiler. Çocuklar bu odada 20 dakika boyunca gözlemlendi. Saldırgan rol modeli izleyen çocukların eğer rol model erkekse fiziksel şiddete, kadınsa sözel şiddete daha çok başvurdukları; erkek çocuklarının kız çocuklardan daha saldırgan olduğu, erkek çocukların hemcinslerini taklit etme oranının kız çocuklarının hemcinslerini taklit etme oranından daha fazla olduğu kanısına varıldı. Böylelikle sosyal öğrenme kuramının temelleri atılmış oldu.