Sigmund Freud: Benlik Üzerine

Günlük hayatımızda sıkça kullandığımız veya kullanımına şahitlik ettiğimiz bir kelime var ki o da: ego. Pekala "ego" gerçekte nedir? Birine çok egolusun dediğimizde onun bencil olduğunu mu kastediyoruz yoksa bunun başka anlamları da var mı? Bu yazımızda benlik üzerine konuşacağız. Buyurun yazımı okumaya...

Bugünkü yazımızın konusu insanın benliği ve davranışları ile alakalı. Bu konuya tarihte Sigmund Freud değinmiş ve şu kavramlar üzerinden açıklamalar geliştirmiştir: ID, Ego ve SüperEgo. Hepimiz bu kavramlara aşinayızdır ancak sorsak anlamlarını kaçımız biliyoruz ya da doğru biliyor muyuz? Bu konuda herkesin farklı fikirleri olacağından eminim. O halde önce Freud kim onu açıklayalım sonra da benlik üzerine oluşturduğu bu kavramlara değinelim.

Sigmund Freud Kimdir?

Freud, 1856 yılında Avusturya’da doğan psikanalizin kurucusudur. Kendisinin psikoloji bilimi üzerine birçok önemli çalışmaları bulunmaktadır. En önemli görülen bugün daha hala üzerine konuşulan konulardan biri de insanın benliği konusudur. Yukarıda değindiğimiz ve yazımızın da konusu olan kavramları Psikoanalitik Kişilik Kuramı’nda oluşturmuştur. Bu kavramlar bizlere insanların neden bencil, mantıklı ya da başkalarını düşünecek şekilde davrandığını açıklamak için bir araçtır. Bu üç kavram Freud'a göre insanın kişiliğini oluşturmaktadır.

ID

ID kişinin doğuştan gelen içgüdüsel davranışları kimliğidir. En basit haliyle tanımlamak gerekirse budur. Bir tür alt bilinçtir. Neden bir alt bilinç olarak tanımladığımıza gelirse ID, insanın evrimsel süreç içerisinde ilkel, basit kalmaktadır. Yani evrimsel süreçlerden etkilenmemiş olan davranışlarımız bizim ID'imizdir. Örneğin, bedensel istek ve ihtiyaçlarımızın, cinsel, duygusal dürtü ve arzularımızı gerçekleştirmek için bizlerin tatmin olması için benliğimizi tetikler ID. Bu tanımın içerisinde yemek için avlanmak da vardır yaşam için üremek de. Yani burada daha çok bir amaç ve duygu durumu vardır. Sosyal durumumuz, toplumca ahlaksız olarak görülen davranışlarımız, mantıklı düşüncenin tamamen dışında olan bir içgüdü olarak ID karşımıza çıkmaktadır. Etrafımızdaki en mantıklı insanda bile bu içgüdü mevcuttur. Herkes ID ile doğar yani ID, "ego"dan önce gelir. Şimdi biraz da ego kavramına bakalım.

EGO

Günümüz toplumunda Ego kavramının sosyal hayatta yorumlanış biçimi çok farklıdır. Gerçek anlamından epey uzak bir anlama sahiptir. Ancak Freud, ego kelimesini kişinin benlik duygusunu ifade etmek için kullanmıştır. Benlik yani ego, doğa ya da çevre ile ID arasında bir denge unsuru olarak görev yapmaktadır. Doğada bulunan maddelerin uygunluğunu ego tarafsız bir şekilde kontrol eder ve bu nesnelerin uygun olup olmadığını belirlemektedir. Aynı zamanda ID, EGO ve SÜPEREGO arasında bir ara eşik olarak eleştiri yapan bölüm olup, güdüleri durdurma ile uğraşır. Örneğin içgüdüsel veya alt bilinç olarak izah ettiğimiz id acıktığı zaman hemen bir şeyler bulup yemeyi amaçlarken Ego bunun daha uygun bir zamanda olmaması veya olması gerektiğini kişiye hatırlatıp onu dizginler yani kontrol mekanizması işlevi görür.

SÜPEREGO

Yukarıda Ego ve ID’nin birbirleriyle olan savaşımını ele aldık. Bu süreçte Ego'nun ID'yi  kontrol altına almaya çalışması sürecinde SüperEgo bir üst denetim mekanizması olarak görev yapar. Yani SüperEgo'yu bir piramit hayal edersek üst sütunda duran üst benlik ve denetleyici organ olarak görevlendirebiliriz. Kimi tanımlamalara göre buna “vicdan” da denebilir. SüperEgo Ego’nun her zaman daha iyi olmasını ister. Ebeveyn davranışlarını SüperEgo'ya örnek verebiliriz. Sosyal normlar ve ahlaki ilkeler ile şekillenen bu davranışlar SüperEgo'DUR. SüperEgo ile ID, Ego'da olduğu gibi bir savaşım halindedir. Süperego, sosyal olarak uygun bir şekilde hareket etmeye çabalarken, ID sadece anında kendini tatmin etmek ister. Her ne kadar SüperEgo için kontrol mekanizması desek bile her zaman bizim için iyi şeyler yapmayabilir. Mantık çerçevesi içerisinde olan davranışları bazen reddedebilir. Buna bir örnek: En azılı suçluların işledikleri hangi suç olursa olsun buna bir izah bulmaları ve kendilerini haklı görmeleridir.