Modern Eğitim Sisteminin Mimarı: Hasan Ali Yücel

Onlarca klasik romanın üzerinde gördüğümüz Hasan Ali Yücel kim olduğunu biliyor musunuz? 8 yıl görev yaptığı Milli Eğitim Bakanlığı döneminde onlarca reform ve yenilik yapan, modern eğitim sisteminin temellerini atan Yücel'in hayatını, kariyerini ve çalışmalarını sizler için derledim.

MODERN EĞİTİM SİSTEMİNİN MİMARI: HASAN ALİ YÜCEL

İş Bankası Kültür Yayınları’na ait onlarca klasik romanın üzerinde Hasan Ali Yücel ismini görmüşsünüzdür. Atatürk’ün vefatından sonra yaklaşık 8 sene boyunca Milli Eğitim Bakanı olarak görev yapan Yücel, döneminin entelektüel, iyi eğitimli ve kültürlü bir siyasetçisi olarak kabul görmektedir. 74 yıllık hayatına onlarca eğitim ve kültür projeleri sığdıran Yücel, Türk Eğitim Tarihi’ne altın harflerle ismini yazdırmıştır.

17 Aralık 1987 tarihinde İstanbul’da doğan Hasan Ali Yücel, ailesinin ekonomik şartlarının gayet iyi olması nedeniyle daha çocuk yaşta sanatsal ve kültürel faaliyetlerle tanışmıştır. Ailesi ile sık sık Mevlevihane ziyaretleri yaptığından dolayı mistik makam ve fasıllara ilgi duymaya başlar. Müziğe karşı yeteneği olduğunu fark eden ailesi, onu müzik okuluna gönderir.

Yazı yazmayı ve okumayı çok isteyen Hasan Ali, daha dört yaşındayken mahalle mektebine kaydedilir. Okulda öğrendiklerini başkalarıyla paylaşmayı çok seven Hasan Ali, ailesine ve hizmetçilere devamlı bir şeyler anlatır. Dokuz yaşına geldiğinde Mekteb-i Osmani’yeye gönderildiğinde ise gerçek bir sınıf ortamıyla tanışan Hasan Ali Yücel, yazı tahtasına, sıralara, haritalara hayranlıkla bakar. Okumaya büyük bir sevgi duyan Yücel, bu okulu birincilikle bitirerek Vefa İdadisi’ne gider. Bu okul, onun ilk yazısını kaleme aldığı yerdir. “İntikam Olsun” başlıklı ilk yazısıyla bir derginin açtığı yarışmada boy gösterir. Başarılı geçen birkaç yılın ardından patlak veren Birinci Dünya Savaşı dolasıyla son sınıfta okuldan ayrılır ve askere gider.

Askerden sonra önce lise eğitimini tamamlar, sonra da hukuk fakültesine kaydolur. Bu dönemde hem okula devam eder hem de çeşitli gazetelerde görev yapar. Bazı nedenlerden dolayı hukuk fakültesini bırakır ve eğitim fakültesine geçerek felsefe eğitimi alır. Bu dönemde Yahya Kemal ve Ahmet Hamdi Tanpınar gibi şairlerle arkadaş olur. Çalıştığı gazeteden öğrendiği haberleri arkadaşları ile paylaşır. Nitekim Kurtuluş Savaşı’nın en zor yıllarıdır bu dönem. Sık sık edebi tartışmalara katılır ve yabancı düşünürlerle tanışır. Bu düşünürlerin kitaplarını kendi dilinde okuyamamanın üzüntüsünü duyan Hasan Ali için bakanlığı dönemindeki tercüme hareketinin fikri burada doğar.

Okulu bitirdikten sonra çeşitli işler yapar. Önce memurluk, sonra öğretmenlik yapan Hasan Ali, Mustafa Kemal’le de bu yıllarda tanışır. Öğretmenlik yaptığı dönemlerde “Felsefe Elifbası” ve “Türk Edebiyatı Numuneleri” isminde eserler yayınlar. Sonraki yıllarda müfettiş olarak görev yapan Yücel, Millî Eğitim Bakanlığı’nın görevlisi olarak Paris’e gider. Batı uygarlığıyla bu dönemde tanışır ve Fransız eğitim sistemini inceler. Kaldığı bu dönemde opera, bale ve tiyatro gibi sanatsal faaliyetlerle de ilgilenir ve “Fransa’da Kültür İşleri” adını verdiği kalın bir dosya ile ülkesine döner.

Mustafa Kemal’e bir gezisi sırasında eşil eden Hasan Ali Yücel, ders kitaplarındaki yabancı kelimelerin sadeleştirilip Türkçeleştirilmesi konusunda Atatürk ile görüşmeler yapar. Sonraki yıllarda Türk Dil Cemiyeti’ne destek olur ve birçok çalışma yayınlayarak kendinden “aklıyla batıda, gönlüyle doğuda bir düşünce adamı” olarak bahsettirir. 1930’lu yıllara gelindiğinde sanat, edebiyat, bilim ve felsefe gibi konular üzerine onlarca yazı kaleme almıştır. 1934 yılında ise İzmir Milletvekili olarak Meclis’e girmiştir.

Atatürk’ün vefatından sonra değişen kabineye Milli Eğitim Bakanı olarak giren Hasan Ali Yücel, eğitimde reform hareketini hemen başlatmıştır. Kongreler ve şuralar düzenleyerek eğitim ve öğretim sisteminin temellerini uzmanlarla belirlemiş, yeni bir okul programının başlatılmasını sağlamıştır. Yayınlanan dergiler ile öğretmenlerle iletişim kurmaya çalışmıştır. Ayrıca, kültürel faaliyetlere önem vermiş ve yurdun dört bir yanında onlarca resim ve heykel sergisi açmıştır.

1940 yılına gelindiğinde, batıyı tanımanın zorunlu olduğunun altını çizen Hasan Ali Yücel, tercüme seferberliği başlatmıştır. 28 Şubat 1940’ta kurulan Tercüme Bürosu, 1946 yılının sonun gelindiğinde 496 dünya edebiyatı klasiğini Türkçeye çevirmiştir. Ders kitaplarında yaşanan sıkıntılar nedeniyle ansiklopedi ve dergilerinde çevirisi yapılmıştır. 17 Nisan 1940’ta çıkarılan bir yasayla da Köy Enstitüleri kurulmuş ve bu sayede binlerce insan okuma yazma öğrenmiştir.

Dilde yenileşme çalışmalarına devam edilmiş, birçok bilim dalı için sözlükler yayınlanmıştır. Eğitimde birliği savunan Hasan Ali, mesleki ve teknik öğretimlerin, beden eğitimi ve sportif aktivitelerin okul müfredatlarına eklenmesinde öncülük etmiştir.

Türk eğitim sistemi için onlarca yenilik yapan Hasan Ali Yücel, Millî Eğitim Bakanlığı’nı bıraktıktan sonra gazetecilik mesleğine dönmüştür. Bir süre İş Bankası Yayın İşleri başkanlığını üstlenir ve bu görevinden sonra da tamamen emekli olur. 74 yıllık hayatına onlarca başarı ve yenilik sığdıran Hasan Ali Yücel 26 Şubat 1961 yılında vefat eder.