Yıldızlar Kayar mı?

Bazen gökyüzüne baktığımızda kayan bir yıldıza rastladığımızı düşünüp dilek tutarız. Peki ya aslında kayan şeyin yıldız olmadığını söylesem ne dersiniz? Gelin birlikte öğrenelim.

Geceleri gökyüzünü izlediğimiz zaman çok kısa bir anlığına kayan bir yıldıza hepimiz rastlamışızdır. Yıldız kaymasını gördüğümüzde hiç şüphesiz çok şanslı olduğumuzu düşünüp o an tuttuğumuz dileklerin gerçekleşeceği düşüncesiyle hemen gözlerimizi kapatıp dilek tutuyoruz. Genellikle şehrin ışık kirliliğinden uzak, gökyüzünün açık olduğu yerlerde daha çok görülen yıldız kayması dediğimiz olayın aslında yıldızlarla hiçbir alakası yok.

Gökyüzünde gördüğümüz yıldızların tamamı gezegenimizin de içinde bulunduğu Samanyolu Galaksisi'nde yer alıyor. Bize yakın yıldızları biraz daha parlak görürken daha uzaktaki yıldızları sönük görüyoruz. Ancak bu yakınlık bile elbette ki bizim tahmin edebileceğimiz sayıların çok ötesinde. Yani milyarlarca kilometre ötedeki bir yıldızın hareketini bizim görebilmemiz mümkün değil. Tıpkı, ufukta hızla ilerleyen bir geminin o hızlı hareketini hiç fark edemeyişimiz gibi. Uzakta olan cisimlerin hareketini net olarak algılayamıyoruz.

Peki, kayan şeyler yıldız değilse nedir? Yıldız kayması olarak bildiğimiz olay aslında atmosfere çok yüksek hızla girip yanan gök taşları. Gök taşları uzayda değil, atmosferde yerden 75 km ile 100 km arası yükseklikte gerçekleşen bir ışık olayı. Bu gök taşları çok yüksek hızla hareket ettiğinden dolayı bu olay saniyeler içinde gerçekleşiyor. Biraz daha büyük olanları ise birkaç saniye daha fazla görebiliyoruz. Bu gök taşlarının yıldız gibi parlamalarının sebebi ise çok yüksek hızlarından dolayı atmosferde sürtünmeye uğramaları. Sürtünmeden dolayı ısınıyorlar, yanıyorlar ve arkalarında parlak, çizgi gibi bir iz bırakıyorlar. Biçimleri aerodinamik olmadığından dolayı bu yanma olayı bizlere parlama olarak gözüküyor.

Her gün Dünya’ya bin tonun üzerinde uzay tozu ve minik gök taşı dökülüyor. Eğer atmosfere giren gök taşı daha büyükse yanma süresi, yani gökyüzünde görünme süresi daha uzun oluyor ve daha parlak görünüyor. Genellikle böyle hızla ilerleyen parlak gök taşları için ateş topu (fireball) tabiri kullanılıyor. Üstelik bu gök taşlarının içerdikleri elementlere göre renkleri de değişim gösteriyor.

Atmosfere girdiklerinde yanan ve çoğunlukla yok olan gök taşlarına “meteor” denilirken bunlardan yere ulaşmayı başaranlara da “meteorit” deniliyor. Dünyanın büyük bir kısmı okyanuslarla kaplı olduğundan dolayı yere ulaşabilen gök taşlarının çoğu okyanusa düşüyor. Fakat Dünya'nın pek çok yerinde karalar üzerinde de meteoritlerin yol açtığı izler ve çukurlar mevcut. Dünyada bilinen en büyük gök taşı, Güneybatı Afrika'nın Grootfentein bölgesinde yer alan 80 ton kütleye sahip bir gök taşı. Ülkemizde rastlanan en büyük gök taşı ise Domaniç Yaylasında bulunan 25 kilogram kütleye sahip bir gök taşı. Ayrıca bugüne kadar dünyada yaklaşık 20 insanın vücuduna gök taşı isabet ettiği için yaralandığı tespit edilmiş.

Uzaydan atmosfere doğru milyarlarca kilometre yol gelen bir taşın gelip size isabet ettiğini düşünün. İşte o zaman dilek tutmak için yıldız kaymasını görmekten çok daha şanslı olduğunuza inanabilirsiniz. :)