Psikoloji Bilimine Neden İhtiyaç Duyarız?

Farklı yaşanmışlıklar, türlü türlü çevreler ve değişen dayanma kapasiteleri... Tüm bunların içinde psikoloji nerede? Hayatımızda psikolojiye neden ihtiyaç duyarız? Bu haftaki yazımda psikoloji bilimine değindim. İyi okumalar!

Aynı arabada yol alan iki kişiyi düşünelim. Biri yolun daha çok sağ tarafını diğeri ise sol tarafını izleyerek ilerlemiş olsun. Yolculuklarının sonunda her birine yolda neler gördükleri sorulsun. Biri yol boyunca ağaçları takip edip gökyüzündeki bulutları seyrettiğini diğeri ise yüksek kayalar, taşlar ve kamyonlardan başka hiçbir şey görmediğini söylesin. Bu cevaplardan sonra yolun aynı yol olmadığını ya da yolun aynı olmasının benzer deneyimler ile sonuçlanması gerektiğini söyleyebilir misiniz?

Farklı yaşanmışlıklar, türlü türlü çevreler ve değişen dayanma kapasiteleri... Tüm bunların içinde psikoloji nerede? Psikoloji bize farklı bakış açıları sunarak davranışın sebep ve sonuçlarını geniş bir yelpazede anlama fırsatı sağlar. Psikodinamik bakış açısında Freud, insanı her zaman mantıklı bir yapı olarak görmek yerine bilincin farkında olmadığı aksiyonları ortaya çıkarabilen bir canlı olarak görür. Davranışçı bakış açısı yalnızca gözlemlenebilir davranışlarla ilgilenir ve davranışların çevre ile etkileşim yoluyla öğrenildiğini belirtir.

Psikodinamik ve davranışçı modellere alternatif olarak ortaya atılan Hümanistik bakış açısı insanların içgüdüsel güçler ya da çevresel nedenlerle davranışlarını belirlemekten ziyade; birini doğru anlayabilmek için onun zihnini, vücudunu, davranışlarını, etrafındaki sosyal ve kültürel güçlerin anlaşılması gerektiğini öne sürer. Biyolojik bakış açısı davranışın nedenlerini fiziksel yapı ve biyokimyasal süreçlerle açıklayarak davranışı daha detaylı bir analiz seviyesinde anlamaya çalışır. Bilişsel bakış açısı davranışın nedenini özgün düşünce biçimi ile açıklar. Evrimsel bakış açısı ise davranışı, doğal seçilim ile yani güçlü ve adapte olabilenin sürdürülebilir kaldığı şeklinde açıklar. Her biri bakış açısı psikolojinin bilimini beslerken diğer bir yandan diğer bilimlere de ışık tutar.

Tüm bu farklı bakış açıları; karmaşık, bilinmezlerle dolu ama bir o kadar da eşsiz insanı ve onun davranışlarını anlayabilme de güçlü bir kaynak olur. İnsan çoğu kez kendini anlamaktan, kendi iç sesini duymaktan uzak olur. Bazen buna tahammül edemez bazen de erteler. Öyle ya da böyle kendinden uzak olmak hayatı yaşarken bir eksiklik hissettirir. Bir hedefe ulaşmak, bir yola çıkmak ya da neyi sevdiğini bilmek için bile kişinin kendini yakından tanımaya ihtiyacı vardır. Şu da söylenebilir ki bir başkasını anlayabilmek için kişinin önce kendi kuytu köşelerine inip oralarda dolaşması ve ardından kedine şefkat duyabilmesi gerekir.

Genel olarak insanlığı anlamak, her insandan daha kolaydır.  -Francois de La Rochefoucauld

Peki insanları anlamaya çalışmak bize ne sağlar? En başta yüreği zenginleştirir. Karşındakinin hatalarıyla var olduğunu ve onu öyle kabul etmek gerektiğini anımsatır. Sonra zihni zenginleştirir. Birini anlamaya çalıştıkça onu filtrelere sahip olmadan dinlemeye başlarız. Bu da bizi yeni bilgi ve dünyalara açık hale getirir. Sonra hatalı düşünme tarzından uzak tutar bizi. Yargılamadan, yaftalamadan önce bir durup düşünmeyi sağlar. Farklı durum ve olaylarda aynı otomatik kalıpların işe yaramayacağını gösterir. 

Psikolojinin amacı bize en iyi bildiğimiz şeyler hakkında tamamen yeni fikirler vermektir. - Paul Valéry 

Anlayış, empati ve insanın biricikliğini odağına alan psikoloji; her birimizin farklı bir hikayesi, yolculuğu olduğunu bizlere hatırlatarak faklı yaşanmışlıkları saygıyla kucaklamayı öğretir.