Nedir Bu Yağmur Bombası?

Yağmur bombası olarak anılan yöntem, dünyamızda giderek şiddeti artan ve tüm insanlığı etkileme tehlikesine doğru yol alan kuraklığı önleyecek kesin bir çözüm olabilir mi?

Bir yağıştan söz edebilmemiz için bulut kümelerine ve uygun bir sıcaklığa sahip olmamız gerekir. Bu şartlar sağlanınca yoğunlaşma çekirdekleri dediğimiz zerreciklere su birikmeye başlar. Biriken bu su damlacıkları yer çekiminin etkisine dayanamaz ve yeryüzüne doğru düşmeye başlar. Bu döngü bizlerin müdahalesiyle son zamanlarda oldukça aksamaya başladı. Dünyamız her geçen gün kuraklaşıyor. Kuraklaşmanın en büyük nedenini de küresel ısınma oluşturuyor. Bu kuraklaşma dalgasının içinde ülkemiz de yer alıyor. Ülkemizde İç Anadolu’da Tuz Gölü çevresi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi çölleşme riski ile karşı karşıyadır. Son dönemlerde İstanbul ve çevresi başta olmak üzere çeşitli bölgelerimiz de,  barajların gereken miktarın altında kalması dolayısıyla içme suyu konusunda sıkıntı yaşamaktadır.

Dünyada birçok ülke kuraklaşan bölgelerini yeniden kazanmak için bazı yöntemler deniyor. Bu yöntemlerin başında ise hiç şüphesiz yağmur bombası dediğimiz ‘suni yağmur oluşturma’ isimli projeler geliyor. Yağışlarını zenginleştirmek için çalışan ülkelerin başında Suudi Arabistan, Güney Afrika Cumhuriyeti, Avustralya, Brezilya, İran, Hindistan gelmektedir. ABD, Rusya ve Çin de yağış ve dolu programları üzarinde çalışmaktadır.Ülkemizde de bulut tohumlama ilk kez 1990’lı yıllarda İstanbul’da ve çeşitli tarihlerde Ankara ve İzmir çevrelerinde uygulanmıştır. Şu günlerde İstanbul’da yaşanan içme suyu sıkıntısı dolayısıyla da tekrardan kullanılması gündeme gelmiştir.

Nasıl ortaya çıktı?

Irving Langmuir ve Vincent Schaefer adlı Amerikalı kimyagerler 1940’lı yılların sonunda bir uçaktan ezilmiş kuru buz parçaları (karbondioksit buzu) atarak havayı yeni su buharları oluşabilecek kadar soğutmaya çalıştılar. Bernard Vonnegut, bu işlemde gümüş iyodür maddesini kullanmaya karar verdi. Gümüş iyodür maddesi kuru buza göre daha kullanışlı bir madde olarak öne çıktı ve günümüzde de kullanılmaya devam edilmektedir.  

Suni tohumlama işlemi denilen yapay yağmurun oluşabilmesi için yaz aylarında yükseklerde gördüğümüz kümülüs bulutları veya kış aylarında gördüğümüz alçak bulutlar oldukça elverişlidir. Söz konusu tohumlama işleminin yapılmasıyla 15 dakika ile birkaç saat arasında yağışın başlama olasılığı yükselecektir. Tohumlama işlemi ile bir bulut oluşturulmaz aksine oluşmuş bulutların soğuması hızlandırılır ve buluttan daha fazla yağış düşmesi sağlanmaya çalışılır. Orografik dediğimiz yamaçlardan yükselen bulutlar, yoğun ve alçaklarda yer alan bulutlar suni tohumlama işlemi için elverişlidir.

   

                                                                                                           Tohumlama için uygun bulutlar

Tohumlama nasıl yapılır?

Bulut tohumlama genel olarak uçak kanatlarına bağlanan gümüş iyodür fişekleri ile bulutların içinden geçilerek ya da hava akımına göre bulutların üstünden  veya altından uçularak uygulanır. Gümüş iyodür parçacıkları o yükseklikte birer donma bölgesi oluşturur. Su buharı iyodür çevresinde buz haline dönüşerek yerçekimi etkisiyle aşağı doğru iner. Buz parçacıkları yeryüzüne yaklaştıkça erir ve yağmura dönüşür. Buz haline dönüşen su buharı daha yüksek seviyelere çıkıp dolu haline de gelemez. Başarılı bir tohumlama ile yağmur elde etme olasılığımız yükselir.

Tohumlama işlemi sadece uçaklar ile yapılmayabilir. Diğer bir yöntem de yeryüzünden ateşlenen fişekler aracılığıyla bulutlar içine gümüş iyodürün enjekte edilmesidir. Ancak bu yöntem ile yapılan tohumlama işlemleri çok başarılı olamamıştır. Bulut içindeki hava akımları yerden tohumlamayı oldukça zorlaştırır.

                                                                                                    Uçak kanatlarına bağlanmış gümüş iyodür fişekleri

                                                                                                   Yeryüzünden ateşlenen gümüş iyodür fişekleri

Peki suni tohumlama kuraklığı önler mi?

Cevabımız kısmen hayır.

Bulut tohumlama işlemi yağışın az olduğu dönemlerde uygulanamaz. Öyle olmuş olsaydı dünyada kuraklık diye bir sorun kalmamış, tüm kıtalarda tarımsal üretim maksimum seviyelere ulaşmış, açlık derdi son bulmuştu. Bulut tohumlama işlemi uygun koşullar sağlanınca %5-20 oranları arasında yağışı arttırabilir. Yağışların bir dönemde en fazla olduğu zamanlarda yağmur bombası yönteminin kullanılması alınabilecek yağış miktarını daha da arttırılabilir. 

Söz konusu projelerin ekosistemde yaratacağı etkiler iyi hesaplanmalı ve yasal düzenlemeleri de sağlanmalıdır. Ekosistemler bu işlemlerden mutlaka etkilenecektir. Yaşanacak değişimlere karşı ekosistemler için önlemlerimizi almalı ve  tohumlama işlemlerinin uygulanacağı zamanlarda fazlasıyla dikkatli olmalıyız. Aleyhimize gelişen durumlarda yağışların daha da azalması, dolu yağışlarının artması gibi durumlarla karşılaşabiliriz.

Dünyamızın kuraklık tehlikesinden kurtulması duasıyla...