İlk Robotu Yapan Mucit: El Cezeri

Tarihte ilk robotu yapan kişi kim, hiç düşündünüz mü? Gelin bu coğrafyanın müthiş dehası olan El Cezeri’yi birlikte tanıyalım!

El-Cezeri 1153 yılında bugünkü Şırnak’ın Cizre ilçesinde yaşamış bilim insanıdır. Ortaçağ’ın en büyük mucitlerinden biri sayılan Cezeri ilk robotu yapıp çalıştıran biri olarak kabul edilir. Robotik ile bilinen en eski kayıt Cezeri’ye aittir.

Cezeri dünyanın ilk Türk sibernetik bilgini kabul edilir. Sibernetik robotik, yapay zeka, genetik gibi birçok ilimin temelidir. Kısaca makinelerin işlevli olması için gereken ilk şey sibernetiktir. Her ne kadar Fransızlar, Descartes ve Pascal'ı; Almanlar, Leibniz'i, İngilizler, Bacon'ı ileri sürseler de el-Cezeri, rakiplerinden tam 600 yıl önce sibernetiğin ilkelerini bilim dünyasına sunan ilk kişiydi. Sibernetik sayesinde birçok buluşa imza atmış, kaleme aldığı "Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı İçeren Kitap”’ında şu an 50 civarında ürünün tanıtımını yapmış, yaklaşık 770 yeniliğe ise imza atmıştır. Kuzey Amerika’da, Avrupa da ve ülkemizin belirli yerlerinde kitabı sergilenmektedir.

Kendisini sadece mucit olarak tanımlamak yetmez, bakış açısıyla tarihe yön vermiş, Avrupa’da ortaçağ üniversitelerinin açılmasında önemli desteği olmuştur. Aynı zamanda Artuklu Beyliği’nde bir yaşam sürmesinden mütevellit Cezeri, hem doğudan hem de batıdan gelen pek çok akımın içinde yer almış, dönemin hükümdarı Selahattin Eyyübi’nin isteği ile gelen Haçlı Seferlerini def etmek için hızlı, yakın ok atabilen cihazlar üretmiştir.

Peki nedir bu Cezeri’yi Cezeri yapan icatlar?

Cezeri kodlama dilini yazan ilk kişi olarak bilinir. Bu sayede otomasyonu kullanmış, suyu indirip taşımak için üç hayvan gücünde krank milini icat etmiştir. Krank mili, pistonlardan alınan doğrusal hareketi, dairesel harekete çevirdiği için arabaların motorları için oldukça önemli. Bu otomasyon sayesinde su makinaları, sifon mekanizmasıyla el yıkama otomasyonu, içecek servisi otomasyonu, abdest alma otomatları, otomatik hizmetçiler, çalgı aleti, saz çalan robotlar,  şifreli kilitli kasalara, otomatik çocuk oyuncakları ve daha nicesi kadar buluş yapmıştır. Üstelik sadece kendi yaşadığı topraklarda değil Venedik’te montaj hatlarının kurulum aşamasının temelini atmış, yani makine parkuru mantığını kurgulamış ilk kişi olmuştur.

Hem teknolojik alanda hem sosyal alanda birçok buluşa imza atmış Cezeri, günlük yaşamında da oldukça mütevazı kişiliği olduğu biliniyor. Gayesi bunları dünyaya satıp gelir elde etmek veya hobi olarak yapmak değildi. Kendisi bunları insanlara hizmet mantığıyla yapıyordu. Zaten ilk yaptığı alet de hocasına çay getirip götüren robotlardı. Ancak eşinin onu zehirleyeceğinden habersiz, karısına kolaylık sağlamak için yaptığı ilk mekanik merdaneli çamaşır makinesi yaptığı son icat olmuştur. 1233 yılında karısının verdiği zehirle Cizre'de hayata gözlerini yummuştur.