Her Korku Fobi midir?

Günlük yaşamımızda fobisi olan kişilerle karşılaşmış ya da kendimiz fobi deneyimi yaşamışızdır. Bu yazıda sizlere korku ve fobi arasındaki bazı belirgin farklılıklardan, fobilerin nedenlerinden ve korku ve fobi arasındaki farklardan bahsedeceğim.

Fobi; bir şeye karşı duyulan korkunun, bireyin gündelik yaşamını olumsuz yönde etkilemesi halidir. Aynı zamanda da bir çeşit kaygı bozukluğudur. Yapılan deneylerde hayvanlarda da gözlemlenmiş olan fobiler, durum ya da objeye karşı duyulan anormal korkunun gündelik yaşamı etkilediği olumsuzluktur. Fobinin çoğunlukla ne zaman oluştuğunu bilemeyiz. Bazıları bebeklik dönemimizde yaşadığımız deneyimler sonucunda, bazıları kalıtımsal aktarımlar sırasında, bazıları ise olumsuz deneyimlerimiz sonucunda oluşur. Fobinin nesnesi olan ‘'şeye’' karşı yoğun kaygı, dehşet ve korku hissederiz. Fobiden kaçınırız, zihnimizde canlandırdığımız zaman aşırı derecede rahatsızlık duyabiliriz. Fobiye verilen tepkiler birey için değişiklik gösterse de ortak nokta nesneye karşı duyulan aşırı düzeyde gelişen anormal korkudur.

Peki Fobilerin Nedenleri Nelerdir?

Fobilerin oluşmasında kişinin yaşadığı olumsuz deneyimlerin etkisi düşünülse de bu süreç yanıltıcı olabilir. Örneğin bir kişide olumsuz bir asansör deneyimi sonrası kişide oluşan asansör fobisi ya da bir hayvanın yaşattığı ani ve yüksek dozdaki korkuya maruz kalma sonrasında bir hayvan fobisi oluşmuş olabilir. Ancak deneyimlerimiz dışında oluşan yani kalıtım yoluyla bizlere geçen korkular da vardır. Ailesinde fobi geçmişi olan kişide de aynı fobinin oluşması olağandır. Buna hemafobiyi (kan korkusu) örnek verebiliriz. 2–4 yaş civarındaki çocuklarda hayvanlara duyulan korku yaygındır. Bu korkunun çocuklarda daha önce hiç hayvanlarla karşılaşmadan ya da zararlı olup olmadığını öğrenmeden önce de gerçekleşebildiğini gözlemleriz. Ancak bir köpeğe duyulan korku (zarar verecek, ısıracak korkusu) ya da yüksekten düşme korkusu, bizleri yaşamda tutan savunma mekanizmalarıdır. Hemen hemen her bireyde çok yüksek bir yere çıkınca kalp çarpıntısı, gerginlik, heyecan hissi oluşması doğal iken fobisi olan kişiler yüksek binalarda bile bulunamaz. Yılan fobisi, uçak fobisi gibi günlük yaşamımızda çok sık karşılaşmayacağımız fobiler hayatımızı olumsuz etkilemezken köpek fobisi, agorafobi (açık alan fobisi) gibi gün içerisinde maruz kalma ihtimalimizin yüksek olduğu fobilerin hayatımızı ciddi derece işlevsiz kılabildiğini görürüz. Örneğin köpek fobisi olan bir kişi sokakta yalnız yürüyemeyebilir ve agorafobi sahibi bir kişi asla dışarı çıkamayabilir.

 

Korku ve fobiyi bu noktada ayıran belirli farklılıklar vardır. Çünkü korku, kişinin hayatta kalmasını sağlayan savunma mekanizması ve hissiyattır. Örneğin kişi; saldırgan bir Pitbull cinsi köpek gördüğünde korku duymazsa çok rahat bir şekilde o canlıya yaklaşabilir, ancak eğer ondan korkup temkinli yaklaşırsa bu hareketi kişinin yaralanmasını engelleyebilir. Buna karşın, fobilerde verilen tepkiler ve bedende yaşanan hissiyat daha uç noktadadır. Kişiyi işlevsiz bırakır, kısıtlar, bir panik atak hali yaşatır ve kişide kaygı oluşturur. Ve bu kaygı, panik ve korku hali, 6 ay gibi bir süre sürekli olarak devam ederse fobi olarak adlandırılır. Fobilerin neden oluştuğuna gelince: fobinin oluşmasına etki eden birçok faktörbulunmaktadır ve bu faktörler kişiden kişiye değişebilir. Ancak temel olarak genetik faktörler, uzun süreli strese maruz kalma, travmalar, aşırı panik ya da korku durumlarında fobilerin oluşabileceğini söyleyebiliriz.

Fobi türleri nelerdir?

Fobiler genel olarak iki başlıkta sınıflandırılır. Özgül fobiler ve karmaşık fobiler.

Özgül fobiler, genellikle 2-4 yaş arası çocukluk döneminde ya da ergenlik döneminde oluşur. Belirli bir nesne ya da durumla ilişkilidir. Hayvan fobileri, durumsal fobiler, çevre fobileri gibi örnekleri bu kapsamda ele alabiliriz.

Karmaşık fobiler, çoğunlukla yetişkinlik döneminde oluşur. Özgül fobilere göre daha rahatsız edici ve zorlayıcıdır. Agorafobi ve sosyal fobileri bu türe örnek verebiliriz.