Hayatımızı Kurtaran Bilim Insanı: Clair C. Patterson (Bölüm 2)

Bilim ve Teknoloji - 30 Ağustos, 2021 - Okuma Süresi: 5 Dk.

30 Ağustos, 2021

Hayatımızı Kurtaran Bilim Insanı: Clair C. Patterson (Bölüm 2)

Yazı dizimin bu ikinci bölümünde bilim insanı Clair Cameron Patterson’ın dünyanın yaşını hesaplarken fark ettikleriyle bizi kitlesel zehirlenme felaketinden nasıl kurtardığını okuyacaksınız.

Clair Patterson dünyanın yaşını hesapladı ve bu bilim dünyası için heyecan verici bir olaydı. Patterson bununla yetinmedi. Araştırmaları sırasında kafasını kurcalayan bulgulara ulaşmıştı. Uranyum miktarını ölçen çalışma arkadaşı hiçbir anormallik ve tutarsızlık yaşamamışken onun kurşun miktarını ölçerken aldığı sonuçlar gerçek olamayacak seviyelerde ve tutarsızdı. Dünyanın yaşını hesapladıktan sonra bunun sebebini bulmak için çalışmalara başladı.

Patterson atmosferdeki anormal seviyede yüksek kurşun seviyesinin otomobillerden atmosfere salınan emisyonlardan kaynaklanabileceğini düşündü. Bunu doğrulayabilmek için mevcut kurşun seviyesini tetraetil kurşunun halka tanıtıldığı 1923 yılından önceki kurşun seviyeleriyle karşılaştırması gerekiyordu. Amerikan Petrol Enstitüsü’nün verdiği fonla Atlantik ve Pasifik okyanuslarına açıldı ve değişik bölgelerde kurşun miktarlarını ölçmeye başladı. Normalde okyanuslardaki elementlerin okyanusun yüzeyinden derinlere indikçe artması gerekir. Diğer elementlerde herhangi bir anormallik yokken yüzeyde biriken yıllık kurşun miktarı olması gerekenin 80 katı kadar çıkmıştı. Sığ suların okyanusa karışması yüzlerce yıl sürer. Bu bulgular okyanus yüzeyindeki büyük miktarda kurşunun yakın zamanda sulara karıştığı anlamına geliyordu. Patterson edindiği bulguları kullanarak “Bazı Atlantik ve Akdeniz Sularında ve Karda Ortak Kurşun Konsantrasyonları” adlı bir makale yazdı ve makalesi o zamanlar önemli bir çevre sağlığı dergisi olan Nature’da yayınlandı. Amerikan Petrol Enstitüsü'nden aldığı fon, makalesinin yayınlanmasından sadece üç gün sonra kesildi, çünkü fon esasen başlıca kurşun katkı maddeleri üreticilerinden biri olan Ethyl Corporation'dan geliyordu. Buna rağmen araştırmaları dünyadaki halk sağlığı için çalışan diğer kuruluşların ilgisini çekmişti. Patterson Amerikan Petrol Enstitüsü’nden aldığı fonun yerini ABD hükümeti, Halk Sağlığı Servisi, Atom Enerjisi Komisyonu ve Ulusal Bilim Vakfı'nın destekleriyle doldurdu ve çalışmalarına devam etti.

Peki kurşun uğruna verilen bu büyük çaba nedendi? Patterson bunu neden bu kadar önemsemişti? Çünkü kurşun ağır metallerden birisiydi ve insan yaşamı için elzem olan demir, çinko gibi metallerin bağlanması gereken protein yapılara bağlanıyordu. Kurşun zehirlenmesi, sinir sistemindeki sinyal iletimini bozduğundan insanlarda sinir krizi ve hezeyanlara, aşırı doza maruz kalındığında ise ölüme kadar götürebiliyordu. O yıllarda kurşun katkı maddeleri üretilen fabrikalardaki işçilerin sinir krizleri ise kendi psikolojik sorunlarından kaynaklandığı ileri sürülerek üzeri kapatılıyordu.

 

Çalışmalarının ikinci adımına bir bilim insanı ekibi ile birlikte Grönland ve Antartika’da devam etti. Buz katmanlarının incelenmesi adeta zaman yolculuğu gibidir. Grönland ve Antartika gibi bölgelerde kar yağışları yeryüzüne iner, üst üste binerek yıllarca tabakalaşır ve kronolojik incelemeye olanak sağlar. Patterson ve diğer bilim insanları bu çalışma sayesinde tetraetil kurşunun kullanılmasından önce atmosferde neredeyse hiç kurşun olmadığını keşfettiler.

Patterson durumu yasal çerçeveye taşıyıp kurşunun kullanımını sonlandırmak istiyordu. Milyon dolarlık endüstri ve para için etik değerleri hiçe sayan şeytani şirketlere karşı savaştığının farkındaydı ama asla vazgeçmedi. İlk denemesi California valisi tarafından reddedildi fakat çabaları neticesinde Şubat 1967'de eyalet kamu sağlığı kurumunda bir oturum yapılması için izin almayı başardı. Sonunda ısrarlarıyla Senatör Edmund Muskie'yi 1966'da atmosferde ve suda kurşun sorunu üzerine oturumlar düzenlemeye ikna etti. Bu duruşmalardaki ilk tanık, Ethyl Corporation tarafından tutulan sözde lider benzin uzmanı Dr. Robert Kehoe idi. Kehoe, yıllarca halkı kurşunun zararlı olmadığına inandırmak için şirket tarafından tutulmuş bir doktordu. Kurşunun insan üzerine olumsuz etkileri olmadığını savunan asılsız birçok çalışması vardı. Patterson, kazanana dek yirmi yıl boyunca kurşun endüstrisiyle savaşmaya devam etti.

Hayatımızı Kurtaran Bilim Insanı: Clair C. Patterson (Bölüm 2)

1970 yılında, hem endüstriyel hem de otomotiv emisyonlarından havaya salınan kurşunun kullanımını sınırlayan Temiz Hava Yasası kabul edildi. 1986'da ABD’de kurşunlu benzinin yanı sıra kurşun içeren tüm ürünlerin satışı yasaklandı. Bu, yirminci yüzyılın en büyük halk sağlığı zaferlerinden biriydi. Patterson, insanlığı kitlesel zehirlenmeden kurtarmıştı. O, her zaman dünyanın iyiliği için savaşan, inandığının peşinden koşan ve asla geri adım atmayan bir rol modeldi.

Haftalığın PeP'te!

İlk 15'a giren her içerik ile 200 TL kazan!

En popüler yazar sen ol!

Okunma puanını artır, kazan!

Liderlik Tablosu'na göz at!

Bu haftanın en çok okunanları.

E-bültenimize abone ol!

Haftanın en popüler içerikleri, en çok kazananlar ve staj haberleri bültenimizde.

Gizlilik Sözleşmesi'nde belirtilen hüküm ve koşulları kabul ediyorum.