Galaksimizin Kalbindeki Kara Delik: Saggitarius A*

Geçtiğimiz yıllarda M87* kara deliğinin fotoğrafını yayınlayan ESO, şimdi de galaksimizin merkezindeki kara deliği görüntülemeyi başardı. Dünya’nın farklı noktalarındaki teleskoplarla toplanan verilerin birleştirilmesiyle ortaya çıkan fotoğrafın hikâyesini gelin birlikte inceleyelim.

Geçtiğimiz günlerde Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) genel merkezinde bir basın toplantısı düzenlendi. Toplantı öncesinde toplantının konusu, Samanyolu Galaksisi için çığır açan bir gelişme olarak duyuruldu ve tüm dikkatler toplandı. Konuya ilgi duyan insanlar, daha önceden bu şekilde açıklanan bir basın toplantısının ardından M87 galaksisinin merkezindeki kara deliğin fotoğrafının yayınlandığını hatırladı ve tahminlerini galaksimizin merkezindeki kara deliğin fotoğrafı olarak yaptılar. Haklı da çıktılar ve bu toplantının sonucunda ESO, galaksimizin merkezindeki Sagittarius A* (Sgr A*) adlı kara deliğin fotoğrafını yayınladı.

Fotoğraf, dünya çapında bir radyo teleskop ağından gözlemler kullanılarak, Event Horizon Teleskope Collaboration adlı evrensel bir araştırma ekibi tarafından ortaya çıkarıldı. Bu görüntünün ortaya çıkması dünya çapında sekiz farklı radyo teleskop ağıyla çalışan, seksen kurumdan yüzlerce araştırmacının katılımıyla mümkün oldu. Sekiz adet küresel teleskop ağı dünyanın farklı noktalarından birbirine bağlanıp birlikte gözlem yapılarak dünya boyutunda bir teleskop oluşturmaktadır. Teleskop, adını kara delikten hiçbir ışığın kaçamadığı nokta olan “Event Horizon” yani “Olay Ufku”ndan almıştır.

Galaksimizin merkezindeki kara deliğe bakacak olursak: 26.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan Sagittarius A*, güneşimizin kütlesinin dört milyon katıdır ve çapı yaklaşık 60 milyon kilometredir. Bu büyüklükte bir dev kara delik, uzay-zamanda devasa bir deliktir. Işığın bile bir kara deliğin güçlü yer çekiminden kaçamadığını düşünürsek, Sgr A*’i bulanık bir ışık halkasının silueti haricinde görmek imkânsızdır. Bu ışık halkası kozmik canavarın görece yakın yörüngesinde ışık hızına yakın bir hızla dönen, aşırı ısınmış parlayan maddeden geliyor. Örneğin bu maddeler kara deliğin kütle çekimine yakalanmış bir yıldız olabilir. Kara deliğin kütle çekimine yakalanan hiçbir madde oradan sonsuza dek kurtulamaz.

Geçtiğimiz yıllarda fotoğrafı yayınlanan M87* kara deliği Sgr A*’e nispeten daha kolay görüntülenmişti. Bunun nedeni Sgr A*’in sürekli değişimidir. M87* kara deliği o kadar büyüktür ki etrafında dönen maddenin tam bir yörüngeyi tamamlaması saatler alır. Bu da sizin onu uzun süre gözlemleyebileceğiniz anlamına gelir. Sgr A* ise M87*’den 1000 kat daha az kütlelidir. Bu sebepten madde, kara deliğin etrafında daha sıkı ve daha hızlı yörüngelerde hareket eder, böylece Sgr A* daha hızlı değişim gösterir. Gökbilimci Katie Bouman bu olayı şu şekilde değerlendiriyor: “Hızlanan bir merminin hızlandırılmış fotoğrafını çektiğinizi hayal edin bunu yapmak kolay değil.”