Türk Mutfağı ve Sağlıklı Beslenme: Çorbalar, Et ve Etli Sebze Yemekleri - Case101

Dünyanın sayılı ilk üç mutfağından birisi olan Türk mutfağı, zengin bir yemek kültürüne sahiptir. Orta Asya’nın et ve süt ürünleri, Mezopotamya’nın tahılları, Akdeniz çevresinin sebze ve meyveleri, Güney Asya’nın baharatı yemek kültürünün oluşmasına katkı sağlamıştır. Bu yazımda Türk mutfağındaki çorbalar, et yemekleri ve etli sebze yemeklerini kısaca inceleyeceğiz. Keyifli okumalar…

Türk medeniyetlerinin özellikleri, Türk mutfağının oluşumunda etkili olmuştur. Orta Asya’nın sade yemek kültürü, Selçuklu ve Osmanlı yemek kültürlerinin ihtişamı ile zenginleşmiş, Batı kültürlerinin etkisiyle de bugünkü halini almıştır. Türk mutfağı yemeklerini genel olarak; çorbalar, et yemekleri, etli sebze yemekleri, sebze yemekleri, etli-sade kurubaklagil yemekleri, zeytinyağlı yemekler, pilavlar, börekler, salatalar ve tatlılar olarak sınıflandırabiliriz. Şimdi, bu yemek çeşitlendirmesi üzerinden küçük bir değerlendirme yapalım:

Çorbalar

Kültürümüzde çorbalar her öğünde tüketilebilen genellikle farklı besin gruplarını içeren karışımlardır. Bu karışımların, besin grupları açısından çeşitli ve dengeli olması yemeğin besin kalitesini artırır. Tarhana, toyga, yayla ve mercimek çorbası bu anlamda öne çıkmaktadır. Toyga ve tarhana çorbasının sebze salatası veya sebze yemeğiyle servis edilmesi dengeli öğünler hazırlanmasını sağlamaktadır. Bunun yanında birçok çorba; yumurta, süt veya yoğurt ile terbiye edilerek hazırlanmaktadır. Bu uygulama çorbaların protein içeriğini arttıran güzel bir uygulamadır. Ancak unlu çorbaların yapım aşamasında unun kavrulması gibi işlemler protein ve vitamin içeriğini azaltır.

Özellikle tarhana çorbasının kültürümüzde ayrı bir yeri vardır. Besin değeri bakımından oldukça zengindir. Tarhana yoğurt, un veya yarmanın karıştırılıp mayalandırılması ve kurutulması ile elde edilen fermente bir besindir. Tercihe göre içine konan farklı malzemelerle değişik tarhanalar üretilebilmektedir. Burada önemli olan nokta gölgede kurutma yapılmasıdır. Böylelikle güneşte kurutma ile ortaya çıkabilecek vitamin kayıpları önlenebilir.

Et Yemekleri, Etli Sebze Yemekleri

Et yemekleri ana yemek olarak tüketilir. Türk mutfağı dünyada şiş, döner ve kebap gibi yemekleri ile öne çıkmaktadır. Genellikle kullanılan et çeşidi kuzu ve koyun gibi küçükbaş hayvan etleri olmuştur. Geleneksel mutfakta birçok çeşitte et yemekleri bulunur. Bunları: haşlamalar, ızgaralar, kavurmalar, yahniler, güveçler, kapamalar, buğulamalar, köfteler, tava yemekleri, tencere kebapları, etli dolmalar ve meyveli et yemekleri olarak sıralayabiliriz.

Mutfağımızda pişirme tekniği olarak kullanılan yağda kızartma ve kavurma gibi yöntemlerin besinlerin yağ miktarını artırdığı, fazla kızartılan ve birkaç kez kullanılan yağın zararlı madde oluşumuna yol açtığı sağlık açısından göz önünde bulundurulmalıdır. Bunun yanında özellikle yapılan ızgara yemeklerinde etin ısı kaynağına yakınlığına dikkat edilmelidir. Etlerin ısı kaynağına yakın olarak pişirilmesi karsinojen bir madde olan nitrozamin miktarını artırmaktadır. Etlerin ızgarada pişmesi sırasında damlayan su B2, B12 ve folik asitinin kaybına sebep olmaktadır. Bu sular bir kap içinde biriktirilerek sos yapımında kullanılabilir. Et yemeklerini tepside, güveçte ve tencere yemeği olarak tüketmek bu açıdan daha avantajlıdır. Geleneksel Türk mutfağında güveç ve tencere yemeklerine tereyağı veya sıvı yağlar da eklenebilmektedir ancak burada sağlıklı olan etlerin kendi yağında pişirilmesidir. Et yemeklerine sebze eklenerek de pişirilebilmektedir. Etlere sebze eklenmesi sağlıklıdır, burada önemli olan sebzelerin çok erken eklenmemesi ve böylelikle vitamin kayıplarının azaltılmasıdır.

Kültürümüzde köfteler de sıklıkla tüketilmektedir. Köftenin ana malzemesi koyun veya dana kıymadır. Tercihe göre içerisine çeşitli besinler de eklenmektedir. Özellikle Güneydoğu, Doğu ve Akdeniz bölgelerinde ince bulgurla hazırlanan köfte çeşitleri de vardır. Sağlık açısından bakıldığında kıyma veya bulgurun sebzelerle birleştirilerek fırında, sahanda veya sulu ortamda pişirilmesi sağlıklı bir yaklaşımdır. Bu uygulama farklı besin gruplarını birleştirerek tüketmemizi sağlar.

Türk mutfağındaki bir diğer değerli yemek çeşidimiz ise etli sebze yemekleridir. Sebzeler kuşbaşı et ya da kıyma ile pişirilir. Sebze tüketimi sağlık açısından da oldukça faydalıdır. Sebze yemekleri yapılırken en çok yapılan yanlışlar; sebzelerin iyi yıkanmaması, doğrandıktan sonra çok bekletilmesi ve haşlama sularının dökülmesidir. Sebze yemeği yapılırken bunlara dikkat edilmesi gerekmektedir. Etli sebze yemeklerinin tüketilmesi hem bitkisel hem hayvansal protein almamız açısından yararlıdır. Ancak sebze yemekleri de mümkünse etin kendi yağında pişirilmelidir, eklenen yağ miktarına dikkat edilmelidir.

Türk mutfağımız zengin ve besleyici bir mutfaktır. Sağlıklı uygulamalarla beraber sağlıksız uygulamalar da bulunmaktadır. Pişirmede ve menü oluşturulmasında yaptığımız değişiklikler daha sağlıklı beslenmemizi sağlayacaktır. #case101

Bir dahaki yazımda kültürümüzdeki diğer yemekleri inceleyeceğim. Görüşmek üzere!