Kültürümüzdeki Bayram Adetleri - Case101

Bayram ve kutlamalar, türk toplumu içinde her zaman önemli olmuştur. Peki, bayramlar çok eskiden nasıl kutlanıyordu? Bu yazımızda, size bu konular hakkında kısaca bilgi vereceğim. Hadi başlayalım

İlk olarak ‘'bayram’' kavramına bakalım.

Bu kelime ilk defa Kaşgarlı Mahmud'un yazmış olduğu Divanü Lügatit Türk'te görülmüştür. Kaşgarlı, kelimenin aslının '‘bedhrem'' olduğunu ancak Oğuzların ‘'beyrem'' şeklinde kullandıklarını belirtir. Yine Kaşgarlı'ya göre, bayram “eğlenme, gülme ve sevinme günü”dür. Bayramlar XI. yy. Türk toplumunda, “bayram yeri” adı verilen bir meydanda kutlanmaktaydı. Bayram yeri, özellikle çiçeklerle süslenmekte, çıra veya meşalelerle aydınlatılmaktaydı. Burası Kaşgarlı'nın ifadesiyle adeta “gönül açan” bir mekândı.

Tarihi kayıtlara göre, Türklerin Hun Dönemi'nden beri bayram ve festival türünden birçok törenleri ve faaliyetleri vardı. Mesela Hun Türkleri, 5. ayda yani ilkbaharda “Lungcınğ” adı verilen yerde toplanır ve büyük bir bayram yapılırdı. Bu bayramda hem inançla ilgili adetler yerine getirilir hem de türlü müsabakalar düzenlenirdi. Dini adet olarak evrenin yaratıcısı “Gök Tanrı” ve kutsal sayılan “yer” için at kurban edilirdi.  Bundan sonra bayramın müsabaka ve eğlence kısmına geçilirdi. Bu kısımda Türklerin en çok sevdikleri bir spor türü olan at yarışları yapılırdı. At yarışları 8. ayda yani sonbaharda bir kere daha tekrarlanırdı.

Hunlarınkine benzer bayram ve festivallere Göktürklerde de görülmekteydi. Göktürkler, her yıl belirli bir zamanda “ecdat mağarası” denilen yerde atalarına kurban kesiyorlardı. Onlar da aynı şekilde bayram kutlamalarına da 5. ayın ikinci yarısında “Gök Tanrı” ve “kutsal yer ve su” için kurban kesiyorlardı. Kurbandan sonra da topluca eğlenceye geçilirdi. Özellikle kızlar ayak topu oynarlardı. Herkes kımız içerdi. Bu fasıladan sonra da şarkılar söylenirdi. Burada dikkat çeken bir husus vardı: Türklerde bayram kutlamalarına toplumun hemen her kesimi katılıyordu. 

Aynı bayram ve festivaller Uygur Türklerinde de bulunmaktaydı. 450 yılında Uygur Türklerinden beş grup birleşip Çin’in kuzeyinde büyük bir tören yapılırdı. Onlar bu törende önce “Gök Tanrı”ya kurban sunarlar, sonra da şarkılar söyleyerek eğlenirlerdi. Öte yandan, 840 yılından sonra Budizm'i kabul ettikleri halde eski geleneklerini terk etmediler.

Sonuç olarak, türklerde bayram gelenekleri sandığımızdan çok daha eskiye dayanmaktadır ve her ne kadar uygarlıklar birbirinden etkilenmiş olsa da hepsinin gelenekleri kendisine özeldir.