Dünümüzden Günümüze Lezzetler - Case101

Yemek kültürü çok eskiden beri süregelir. Divanü Lûgati’t-Türk adlı eser de bu konuda bilgi almak için oldukça iyi bir kaynaktır. Ve genel olarak incelediğimizde birçok lezzet üretilmiş ve günümüzde bunlardan bazılarının hala tüketilmekte olduğunu da görürüz. Gelin detaylı inceleyelim!

Yeme içme çok eski zamanlardan beri insanların yaşamını devam ettirmesi için en önemli unsur olmuştur ve zamanla toplumların beslenme tarzına ve alışkanlıklarına göre kültürleri oluşmuştur. Şüphesiz bu beslenme alışkanlıklarının kazanılmasındaki en önemli etkenlerden biri ise coğrafyadır. Çünkü insanoğlu önce doğanın kendisine sunduklarından faydalanmaya başlamıştır. Doğa ona ne verdiyse onu tüketmiştir.

Bununla bağlantılı olarak toplumun yaşam tarzı da oldukça önemli bir etkendir. Örneğin göçebe ya da yarı göçebe topluluklarda çoğunlukla et, yerleşik bir toplumda ise tarım ürünleri tüketilmiştir. Tarım ürünleri için belli bir zaman ve emek gerektiğinden göçebe topluluklar bununla uğraşmak yerine genellikle avlanmayı ve et ürünleri yemeyi tercih etmiştir.

Eski toplulukların beslenme ve yemek konusuna değindikten sonra asıl konuya geçebiliriz: Divan-ı Lügatit Türk’te geçen ve günümüzde de etkin olan yemek veya yiyecekler nelerdir? Divanı Lügatit Türk vermiş olduğu bilgiler nedeniyle on birinci yüzyıl kadar, Türk dünyasının da önemli bir eseridir ve tarih dediğimiz zaman başvurabileceğimiz ilk kaynaklardandır. Toplumların yaşam tarzı, ekonomisi, coğrafyası vb. hakkında birçok bilgi veren bu kaynakta yemek kültürü hakkında da bilgiler bulunmaktadır. Eserde geçen yemek adları çok eskide kalmış gibi gözükse de bazılarının bazı değişikliklere uğrayarak günümüzde de yaşadığını görebiliriz. Eserin içinden belirlemiş olduğum birkaç yemek veya yiyeceğe baktığımızda hem o zamanın yemek kültürü hakkında bilgi edinebilir, hem de günümüzle bir karşılaştırma yapma imkanı bulabiliriz.

 

BEKMES

Bildiğimiz, günümüzde de bilinen ve yaygın olarak tüketilen pekmez Divanü Lügati’t-Türk’te bekmes ya da pekmes olarak geçmektedir. Pekmez bilinen en genel tabiriyle; “genellikle üzüm, dut vb. meyvelerin kaynatılarak koyulaştırılmış biçimi”dir ve o zamanlarda olduğu gibi günümüzde de önemli bir lezzettir.

 

ÇÖREK

Divanü Lügati’t-Türk’te çörek olarak yer almaktadır. Genel tanımıyla az yağlı, bazen şekerli ve yumurtalı, gevrekçe bir hamur işi olan çöreğin o zamandan bu zamana pek de değişikliğe uğramadan geldiğini söyleyebiliriz. Yani hem ad hem de tat olarak günümüzde de varlığını sürdüren bir lezzet olarak karşımıza çıkmaktadır.

 

KAGUT

Eserde “kavut, darıdan yapılan bir yemek” olarak tarif edilen yemeğin Kaşgarlı Mahmud tarifini de vererek; “darı kaynatılıp kurutulduktan sonra dövülür, un gibi inceltilir, yağ ve şeker ilavesiyle yeni doğum yapmış kadınlara yedirilir.” bilgisini verir. Yeni doğmuş kadınlara verilmesinin sebebi ise besleyici bir yemek olmasından dolayıdır. Divanü Lügati’t-Türk’te kagut olarak geçse de günümüzde kavut olarak yaşamaktadır. Bu da en genel tanımıyla “kavrulmuş ve dövülmüş tahıl ununa şeker veya tatlı yemiş katılarak yapılan yiyecek”tir.

 

KÖMEÇ

Kömeç “küle gömülerek pişirilen çörek”. Ekmek yüzyıllarca Türkler için kutsal görülmüş ve önem verilen yiyeceklerin başında gelmiştir. Bu yüzden birçok yöntemle farklı şekilde ekmek yapılmıştır. Bu yüzyılda ekmek pişirme usulü olarak ekmeklik hamurun bulunduğu tepsiyi  ocakta küle gömmek suretiyle pişirilen kül çöreği yaygındı. Yani bunlara külde pişirilmiş ekmek çeşidi de demek mümkündür. Bu ise günümüzde kömbe adıyla yaşamaktadır.

 

TUTMAÇ

Kaşgarlı Mahmud, tutmacı “herkesçe bilinen bir Türk yemeği” olarak tanımlamıştır. O zamandan bu zamana pek bir şey değişmemiş ve günümüzde de hala var olmaya devam eden bir yemektir. Tanımını “gayet küçük ve dört köşe hamurdan yapılan yoğurtlu, mercimekli yemek, çorba” olarak vermek mümkündür.

Sonuç olarak; Divanü Lügati’t-Türk’te bulunan bu yiyecek ve içecekler döneminin sosyal ve kültürel hayatı hakkında bilgiler vermektedir. Ayrıca şunu da görmüş oluruz ki Türk toplumunda yemek kültürü oldukça  önemlidir ve yaratılan bu kültür, üzerinden ne kadar zaman geçse de kalıcılığını sürdürmeyi başarabilmiştir.